Các dạng bài thuốc Đông y phổ biến và nguyên tắc sử dụng an toàn

Các dạng bài thuốc Đông y phổ biến

Thuốc Đông y được bào chế dưới nhiều hình thức, trong đó phổ biến nhất gồm 5 dạng: thang, hoàn, tán, cao, đan. Mỗi loại có cách chế biến, bảo quản và sử dụng riêng, phù hợp với từng tình trạng bệnh lý.

1. Thuốc thang

Đây là dạng thuốc nước, được sắc từ các vị thuốc thảo dược với nước (có khi thêm chút rượu), bỏ bã và uống khi còn nóng. Ưu điểm của thuốc thang là hấp thu nhanh, dễ điều chỉnh liều lượng, đặc biệt phù hợp cho các bệnh phức tạp. Tuy nhiên, việc sắc thuốc khá mất thời gian và trẻ em thường khó uống.

2. Thuốc hoàn (viên)

Được bào chế bằng cách tán nhỏ vị thuốc rồi trộn với mật ong hoặc hồ, nặn thành viên. Thuốc hoàn thuận tiện khi sử dụng, có thể bảo quản lâu, nhưng hấp thu chậm vì còn bã. Một số bài thuốc nổi tiếng như Thập táo hoàn, Để dương hoàn thường được dùng để điều trị bệnh mãn tính hoặc làm thuốc khai khiếu.

3. Thuốc tán

Là dạng thuốc được tán thành bột mịn, có thể uống trong hoặc dùng ngoài. Thuốc tán uống trong có thể pha với nước nóng hoặc sắc như thuốc thang, còn dùng ngoài để xoa bóp, đắp lên vùng tổn thương, phổ biến trong ngoại khoa, thương khoa.

4. Thuốc cao

Chia làm hai loại: uống trong và dùng ngoài. Cao uống trong được cô đặc từ nước sắc thuốc, có thêm đường hoặc mật ong, dùng trị bệnh mãn tính, bồi bổ cơ thể. Cao dùng ngoài gồm cao dán và dầu cao, giúp giảm đau, trị các bệnh ngoài da

5. Thuốc đan

Thuốc đan là loại thuốc hoàn hoặc tán được tinh chế kỹ lưỡng nhiều lần. Một số loại nổi tiếng như Thăng đan, Cam lộ tiêu độc đan. Có thể dùng uống trong hoặc bôi ngoài, tùy theo công dụng.

Nguyên tắc sắc và dùng thuốc Đông y

• Dùng nồi đất hoặc nồi sành để tránh phản ứng hóa học.
• Ngâm thuốc trong nước lạnh trước khi sắc để dược chất ngấm đều.
• Thuốc bổ nên đun lửa nhỏ, thuốc có độc tính (như Phụ tử) cần đun kỹ trước.
• Các vị thuốc dễ bay mùi, dễ biến chất nên cho vào sau hoặc uống trực tiếp.
• Thuốc thang nên uống nóng, chia thành 2–3 lần/ngày. Thuốc hoàn và thuốc cao thường uống vào lúc đói hoặc trước khi ngủ.

Vai trò của Đông y trong đào tạo Y học cổ truyền

Hiện nay, nhiều trường đào tạo Đại học ngành Y học cổ truyền chú trọng đưa kiến thức về các bài thuốc Đông y vào chương trình giảng dạy, nhằm giúp sinh viên nắm vững nguyên tắc điều trị theo y học cổ truyền.

Sinh viên tốt nghiệp có thể trở thành Bác sĩ Y học cổ truyền, hay còn gọi là Bác sĩ Đông y, với khả năng vận dụng thảo dược, bào chế thuốc và kết hợp các phương pháp trị liệu truyền thống để chăm sóc sức khỏe cộng đồng.