Cây kha tử – Dược liệu quý trong Đông y giúp trị viêm họng hiệu quả

1. Cây kha tử là gì?

Cây kha tử còn có nhiều tên gọi khác như cây chiêu liêu, hạt chiêu liêu hay kha lê. Tên khoa học của cây là Terminalia chebula, thuộc họ Bàng. Đây là một loại cây gỗ lớn, chiều cao trung bình từ 15 – 20 mét. Lá cây mọc đối, hoa nhỏ màu trắng, có mùi thơm dịu nhẹ. Quả kha tử có hình trứng, dài khoảng 3 – 5cm, hai đầu nhọn và có 5 cạnh dọc, khi chín có màu nâu vàng.

Ở Việt Nam, kha tử mọc nhiều tại các tỉnh miền Nam, đặc biệt là khu vực ven sông, chân núi và những nơi có đất pha sét hoặc đất cát. Trên thế giới, loại cây này phân bố rộng rãi ở các nước Đông Nam Á, Ấn Độ và đã được trồng tại một số tỉnh Trung Quốc.

Thời điểm thu hoạch quả kha tử thích hợp nhất là từ tháng 6 đến tháng 8. Quả chín vàng, thịt chắc thường được chọn để phơi hoặc sấy khô làm thuốc. Sau khi sơ chế, quả khô cần được bảo quản nơi khô ráo, tránh ẩm mốc để giữ trọn giá trị dược tính.

2. Tác dụng của kha tử trong Đông y

Theo Đông y, kha tử có tính ôn, vị cay đắng và se, giúp sáp tràng, chỉ khái, liễm phế. Từ lâu, vị thuốc này đã được sử dụng trong nhiều phương thuốc để điều trị các chứng bệnh về hô hấp, tiêu hóa và nhiều vấn đề sức khỏe khác.

Các nghiên cứu hiện đại cũng chỉ ra rằng trong quả kha tử chứa nhiều hoạt chất có lợi như:

- Tanin: chiếm đến 24 – 26%, có tác dụng kháng khuẩn, kháng virus mạnh mẽ.

- Chebutin, terchebin: giúp chống co thắt cơ trơn, hỗ trợ điều trị rối loạn tiêu hóa.

- Đường tự nhiên và acid amin: góp phần bổ sung năng lượng và dưỡng chất.

- Tinh dầu và acid béo: có tác dụng kháng viêm, bảo vệ cơ thể.

Nhờ những thành phần này, dược liệu đông y kha tử đem lại các công dụng nổi bật như:

- Hỗ trợ điều trị ho, viêm họng, cảm cúm, khản tiếng.

- Giúp kiểm soát tiêu chảy, kiết lỵ, ngộ độc đường ruột.

- Ngăn ngừa và ức chế nhiều loại vi khuẩn, virus gây hại.

- Trợ tim, điều hòa hoạt động của hệ tiêu hóa.

- Ứng dụng trong làm đẹp, đặc biệt là các sản phẩm dưỡng da, trị mụn.

3. Một số bài thuốc đông y từ cây kha tử

Theo TS Lê Xuân Xùng, giảng viên khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết, quả kha tử có thể được dùng riêng hoặc kết hợp với các dược liệu khác để tạo thành bài thuốc trị bệnh hiệu quả. Dưới đây là một số cách dùng phổ biến:

3.1 Trị ho, viêm họng, khản tiếng

Nguyên liệu: 4 quả kha tử, 4g cam thảo, 10g cát cánh.

Cách dùng: Sắc với 300ml nước, đun nhỏ lửa đến khi còn một nửa thì chắt lấy nước uống. Dùng liên tục 7 – 10 ngày.

3.2 Trị ho mãn tính, khàn giọng do phế hư

Nguyên liệu: 10g kha tử, 5g hạnh nhân, 5g cam thảo.

Cách dùng: Sắc uống mỗi ngày một thang, chia 3 lần uống, duy trì trong 1 tuần.

3.3 Ngâm kha tử với mật ong

Cách làm: Kha tử rửa sạch, để ráo, ngâm ngập mật ong trong lọ thủy tinh. Sau 2 – 3 tháng có thể dùng, ngậm trực tiếp hoặc pha nước ấm uống giúp giảm ho, đau rát họng.

3.4 Trị tiêu chảy, kiết lỵ

Nguyên liệu: 10g kha tử, 5g hoàng liên, 5g mộc hương.

Cách dùng: Tán thành bột, pha với nước ấm, uống 2 – 3 lần/ngày.

3.5 Trị ngộ độc thức ăn

Nguyên liệu: Kha tử nướng bỏ hạt, 5g hoàng tiễn, 5g mộc hương.

Cách dùng: Nghiền thành bột mịn, pha uống 3 lần/ngày trong 7 – 10 ngày.

Những bài thuốc trên được lưu truyền rộng rãi trong Đông y, mang lại hiệu quả rõ rệt nếu kiên trì sử dụng đúng cách.

Cây kha tử là một dược liệu quý được ứng dụng rộng rãi trong Đông y cũng như y học hiện đại. Từ quả kha tử, nhiều bài thuốc dân gian đã ra đời và vẫn còn giá trị đến ngày nay, nhất là trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về đường hô hấp và tiêu hóa. Tuy nhiên, người dùng cần tuân thủ đúng liều lượng, tham khảo ý kiến chuyên gia để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả cao nhất.