Cây ô môi – dược liệu quý trong Y học cổ truyền với nhiều công dụng chữa bệnh

1. Đặc điểm của cây và quả ô môi

Cây ô môi là cây thân gỗ cao từ 10 – 20 mét, vỏ màu nâu đen, thân thẳng. Lá cây thuộc dạng kép lông chim, dài khoảng 7 – 12 cm, phủ nhiều lông mịn. Hoa ô môi có màu hồng tươi, mọc thành chùm buông thõng xuống, thường nở rộ vào tháng 2 – 3 hằng năm.

Quả ô môi hình trụ, dẹt, dài 40 – 60 cm, cong như lưỡi liềm, khi chín có màu nâu đen. Bên trong chứa cơm quả màu đen, mùi hăng hắc, vị ngọt pha chút chát. Mùa quả thường rơi vào tháng 5 – 10. Ngoài quả, lá và vỏ cây cũng được sử dụng làm dược liệu.

Ở Việt Nam, cây ô môi được trồng làm bóng mát, cây cảnh và đặc biệt để khai thác giá trị y học. Người dân Nam Bộ thường lấy cơm quả ngâm rượu để bồi bổ sức khỏe, trị bệnh xương khớp hoặc chế biến thành cao hỗ trợ tiêu hóa.

2. Thành phần hóa học của quả ô môi

Theo các nghiên cứu hiện đại, quả ô môi chứa nhiều dưỡng chất có lợi:

• Cơm quả: giàu đường glucose, fructose, tannin, saponin, chất nhầy, canxi oxalat, anthraglycosid, nhựa, sáp và tinh dầu.
• Hạt: chứa hàm lượng chất béo nhất định.
• Lá: chứa anthraglucosid và flavonoid.
• Vỏ cây: giàu tannin, có tác dụng kháng viêm và sát trùng.

Sự đa dạng về thành phần giúp ô môi trở thành dược liệu có nhiều ứng dụng trong Y học cổ truyền và y học hiện đại.

3. Công dụng chữa bệnh của quả ô môi

Theo y học hiện đại, quả ô môi có những công dụng chữa bệnh sau:

• Hỗ trợ tiêu hóa: giảm chướng bụng, khó tiêu, buồn nôn, kích thích cảm giác thèm ăn.
• Nhuận tràng: hiệu quả với người bị táo bón, giúp thông tiện.
• Giảm đau: hỗ trợ điều trị đau nhức xương khớp.
• Sát trùng: dùng ngoài da trị vết thương do côn trùng, rắn cắn.

Theo Y học cổ truyền, quả ô môi có vị ngọt, hơi đắng, mùi hăng. Tác dụng chính gồm:

• Bổ dưỡng, tăng cường sức khỏe: Ngâm 500ml rượu với 1 quả ô môi, uống ngày 2 lần trước bữa ăn.
• Chữa thấp khớp: Ngâm vỏ ô môi, dây đau xương, cốt toái bổ và nhục quế với rượu, uống 30 – 60 ml mỗi ngày.
• Nhuận tràng: Dùng 4 – 6g quả ô môi, tối đa 20g/ngày.
• Trị viêm da, ngứa ngoài: Lá ô môi giã nát, đắp hoặc bôi ngoài da.

4. Cách sử dụng quả ô môi trong Y học cổ truyền

Tùy mục đích sử dụng, quả ô môi có thể chế biến theo nhiều cách:

• Ngâm rượu: Quả ô môi ngâm rượu nếp 25 – 30 độ trong 15 – 20 ngày, dùng mỗi ngày 2 lần, trước bữa ăn, giúp bồi bổ sức khỏe và kiện gân cốt.
• Nấu nước: 10g lá ô môi đun với 1 lít nước, uống mỗi ngày 3 lần để hỗ trợ điều trị táo bón.
• Sắc thuốc: phối hợp với các dược liệu khác như dây đau xương, nhục quế để trị viêm khớp.
• Dùng ngoài da: lá ô môi giã nát, xát trực tiếp lên vùng da bị hắc lào, lang ben hoặc ngâm với rượu để sát trùng.

5. Lưu ý và kiêng kỵ khi dùng quả ô môi

TS Nguyễn Xuân Xã – giảng viên, bác sĩ hiện đang công tác tại Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết, mặc dù có nhiều công dụng, nhưng việc sử dụng quả ô môi cũng cần thận trọng:

• Không dùng cho phụ nữ mang thai, đang cho con bú và trẻ em.
• Người có bệnh gan, dạ dày hoặc cơ địa dị ứng nên hỏi ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.
• Uống rượu ô môi quá liều có thể gây say, đỏ mặt, buồn ngủ hoặc choáng váng.
• Việc tuân thủ liều lượng và cách dùng phù hợp sẽ giúp phát huy tối đa hiệu quả, đồng thời hạn chế tác dụng phụ.

Cây ô môi không chỉ mang giá trị cảnh quan mà còn là dược liệu quý trong Y học cổ truyền. Với thành phần hóa học phong phú, quả ô môi có tác dụng bồi bổ sức khỏe, kích thích tiêu hóa, hỗ trợ điều trị bệnh xương khớp và các bệnh ngoài da. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, người dùng cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi áp dụng, đặc biệt trong việc ngâm rượu và sử dụng lâu dài.