Hải tảo còn được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như rau mã vĩ, rau ngoai, trong mơ hay tảo biển. Về khoa học, hải tảo có tên Sargassum pallidum, thuộc họ Rong mơ (Sargassaceae). Trong Y học cổ truyền, vị thuốc hải tảo được gọi là Herba Sargassum.
Hải tảo thường sinh trưởng ở vùng biển mặn, có màu nâu đặc trưng và mọc thành từng đám lớn bám trên san hô hoặc đá ngầm. Bộ phận được sử dụng làm thuốc chính là toàn cây, sau khi thu hoạch vào mùa hè sẽ được rửa sạch, phơi khô và bảo quản.
Ở Việt Nam, hải tảo phân bố nhiều tại các vùng biển như Quảng Ninh, Thái Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh. Ngoài ra, nó cũng phổ biến tại Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc – những quốc gia có truyền thống sử dụng rong biển trong ẩm thực và y học.
Thành phần hóa học của hải tảo rất đa dạng, bao gồm Iod, Kali, Manitol, Alginic acid, Laminine, Protid, Lipid, các muối vô cơ, Gelatin, sắt cùng nhiều amino acid thiết yếu. Chính nhờ sự phong phú này mà hải tảo được đánh giá cao cả về giá trị dinh dưỡng lẫn y học.
Công dụng của hải tảo trong Y học cổ truyền
Theo Y học cổ truyền, hải tảo có vị đắng, hơi mặn, tính hàn và không độc, quy vào các kinh Thận, Can, Tỳ. Vị thuốc này nổi bật với những tác dụng như:
- Lợi thủy, tiêu thũng, hóa đàm, tán kết, nhuyễn kiên.
- Điều trị bướu cổ, sưng hạch, lao hạch, phù nề.
- Hỗ trợ cải thiện các chứng viêm, nấc cụt, tràng nhạc.
Đặc biệt, nhờ khả năng làm mềm khối u và giảm sự ứ trệ trong cơ thể, hải tảo thường được sử dụng trong nhiều bài thuốc trị tuyến giáp phì đại hay các bệnh lý liên quan đến đờm ứ.
Công dụng của hải tảo trong Y học hiện đại
Không chỉ trong Y học cổ truyền, hải tảo cũng được khoa học hiện đại chứng minh có nhiều công dụng nổi bật:
Điều hòa tuyến giáp: Nhờ hàm lượng Iod cao, hải tảo hỗ trợ phòng và trị bướu cổ do thiếu Iod, đồng thời giúp giảm nhẹ triệu chứng cường giáp.
Hạ huyết áp và cholesterol: Thí nghiệm cho thấy dịch sắc từ hải tảo có thể làm giảm huyết áp ở động vật, đồng thời hạ cholesterol máu hiệu quả.
Cầm máu và chống viêm: Thành phần Alginic acid có tác dụng cầm máu, trong khi một số hợp chất lại giúp ức chế vi nấm ngoài da.
Chống oxy hóa: Các chất chống oxy hóa trong hải tảo giúp bảo vệ tế bào, giảm nguy cơ tim mạch, tiểu đường và lão hóa sớm.
Hỗ trợ tiêu hóa: Hàm lượng polysaccharid và chất xơ dồi dào giúp duy trì hệ vi sinh đường ruột khỏe mạnh, ngăn ngừa rối loạn tiêu hóa.
Cải thiện tuần hoàn máu: Một số hoạt chất trong hải tảo có tác dụng tương tự Heparin, giúp chống đông máu, hạ lipid máu và cải thiện tuần hoàn ngoại biên.
Chính nhờ sự kết hợp giữa tri thức Y học cổ truyền và y học hiện đại mà hải tảo ngày càng được ứng dụng rộng rãi trong chăm sóc sức khỏe.
Các bài thuốc Y học cổ truyền từ hải tảo
Trong thực tiễn, hải tảo thường xuất hiện trong nhiều bài thuốc dân gian và y học cổ truyền. Một số bài thuốc y học cổ truyền được bác sĩ, giảng viên Trường Đại học Lương Thế Vinh chia sẻ gồm:
Trị bướu cổ: Hải tảo kết hợp với côn bố, bối mẫu, bán hạ… giúp làm tiêu khối u, cải thiện tình trạng tuyến giáp phì đại.
Giảm sưng hạch cổ: Hải tảo dùng chung với long đởm thảo, phục linh, đào nhân… đem tán bột uống hằng ngày.
Chữa lao hạch và tràng nhạc: Kết hợp hải tảo với bạch cương tàm, trần bì, liên kiều… giúp tiêu viêm và giải độc.
Món ăn – bài thuốc: Vịt hầm hải tảo là món ăn giàu dinh dưỡng, đồng thời hỗ trợ điều trị bướu cổ lành tính do thiếu Iod.
Ngoài ra, hải tảo còn có thể ngâm rượu hoặc chế biến thành hoàn tán để dùng lâu dài.
Dù có nhiều lợi ích, hải tảo không nên dùng bừa bãi. Người có thể trạng hàn, phụ nữ mang thai hoặc bệnh nhân suy giáp cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng. Việc lạm dụng hải tảo có thể gây dư thừa Iod, ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp.
Để phát huy công dụng tốt nhất, nên sử dụng hải tảo theo hướng dẫn của bác sĩ Y học cổ truyền, kết hợp chế độ dinh dưỡng và lối sống lành mạnh.
