Khám phá công dụng của cây xương rồng trong Y học cổ truyền

Đặc điểm của cây xương rồng

Xương rồng, còn gọi là hóa ương lặc hay bá vương tiêm, có tên khoa học là Euphorbia antiquorum L. – thuộc họ Thầu dầu. Đây là cây nhỡ, có thể cao từ 7–8m, chứa nhiều nước, phân cành rõ rệt và ít lá. Phần lớn lá biến thành gai nhọn.

Hoa xương rồng mọc thành cụm, màu vàng, thường ra vào mùa xuân.

Quả có đường kính khoảng 1cm, khi non màu xanh và khi chín chuyển đỏ hồng.

Trong tự nhiên, có hơn 2.000 loài xương rồng khác nhau, nhưng xương rồng ba cạnh và xương rồng bẹ (tai thỏ) được dùng nhiều trong các bài thuốc dân gian.

Xương rồng ba cạnh: thân, cành có 3 cạnh lồi, cao từ 1–3m. Lá nhỏ, mọc ở cạnh lồi, hoa màu vàng, quả xanh.

Xương rồng bẹ: còn gọi là xương rồng tai thỏ, thân phân nhánh giống tai thỏ, phủ đầy gai. Quả khi chín có màu đỏ hồng.

Công dụng của cây xương rồng trong Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, xương rồng có vị đắng, tính hàn, chứa độc tố, nhưng được sử dụng đúng cách sẽ có giá trị chữa bệnh:

Thân cây: sát khuẩn, trị mụn nhọt, viêm mủ da, đau răng, đau lưng, thống phong, sưng đau do đòn ngã.

Lá cây: giúp thanh nhiệt, giải độc, chữa đinh sang, hỗ trợ tiểu tiện khó.

Nhựa cây: có tác dụng chống ngứa, tả hạ, trị thấp khớp, cổ trướng, xơ gan, mụn cóc, nấm ngoài da.

Ngoài ra, các nghiên cứu hiện đại chỉ ra rằng xương rồng chứa nhiều hoạt chất sinh học như flavonoid, taraxerol, fumaric, axit citric… có khả năng chống viêm, giảm đau và chống oxy hóa.

Một số bài thuốc y học cổ truyền từ cây xương rồng

Xương rồng từ lâu đã xuất hiện trong Y học cổ truyền với nhiều công dụng chữa bệnh. Từ đau lưng, đau răng cho đến mụn nhọt, viêm mủ ngoài da, xương rồng đã được dân gian tận dụng trong nhiều bài thuốc hiệu quả. Bác sĩ, giảng viên Nguyễn Xuân Xã hiện đang công tác tại khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh chia sẻ một số bài thuốc chữa bệnh từ

1. Bài thuốc trị đau lưng

Từ xương rồng bẹ:

Bài 1: Rang nhánh xương rồng bẹ đã bỏ gai với muối hột, bọc trong vải và đắp lên lưng đau.

Bài 2: Nướng 3–4 nhánh xương rồng bẹ, bọc vải sạch rồi đắp vào vùng đau trong 30 phút.

Từ xương rồng ba cạnh:

Bài 1: Nấu cá lóc với đọt non xương rồng đã sơ chế bỏ mủ, ăn khi nóng liên tục 5 ngày.

Bài 2: Thân xương rồng ba cạnh thái lát, phơi khô, sao vàng hạ thổ, sắc uống trước khi ngủ trong 15 ngày.

2. Bài thuốc chữa đau răng

Nướng nhánh xương rồng, bỏ gai, giã nát cùng ít muối rồi ngậm trực tiếp tại vị trí đau răng. Thực hiện 3–4 lần/ngày giúp giảm đau rõ rệt.

3. Bài thuốc trị mụn nhọt, viêm mủ da

Thân xương rồng bỏ gai, nướng chín vàng, giã nát rồi đắp lên vùng da sưng viêm, mụn nhọt để giảm sưng, mủ.

Lưu ý khi dùng xương rồng trong chữa bệnh Y học cổ truyền

Mặc dù có nhiều công dụng, nhưng xương rồng chứa độc tố nên cần cẩn trọng khi sử dụng:

• Nhựa xương rồng có thể gây kích ứng da và mắt.
• Không dùng liều cao, kéo dài để tránh tiêu chảy, chóng mặt hoặc ngộ độc.
• Cần sơ chế kỹ để loại bỏ mủ trước khi nấu ăn hoặc sắc thuốc.
• Chỉ dùng đúng loại xương rồng được ghi nhận trong Y học cổ truyền, tránh nhầm lẫn với các loài khác.
• Khi đắp ngoài da, không nướng quá nóng để tránh bỏng.

Xương rồng không chỉ là cây cảnh quen thuộc mà còn là dược liệu trong Y học cổ truyền, góp mặt trong nhiều bài thuốc trị đau lưng, đau răng, viêm mủ ngoài da. Tuy nhiên, do chứa độc tính, người bệnh cần cẩn trọng, tuân thủ liều lượng và nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng.