Thạch cao Tri mẫu Quế chi thang – Bài thuốc thanh nhiệt giải độc, ứng dụng trong lâm sàng

Thành phần chính của bài thuốc gồm Thạch cao – vị thuốc vị tân hàn có công năng thanh khí nhiệt, và Tri mẫu – vị khổ hàn, chuyên tả hỏa. Hai vị này phối hợp cùng Cam thảo và Gạo sống giúp dưỡng vị, điều hòa trung tiêu, nhờ đó tăng hiệu quả thanh tiết lý nhiệt, sinh tân chỉ khát.

Theo Bác sĩ Y học cổ truyền, bài thuốc này đặc biệt phù hợp trong điều trị chứng ngoại cảm nhiệt tà nhập lý gây sốt cao, khát nhiều, mặt đỏ, mồ hôi ra nhiều, kèm theo đau đầu, đau răng, chảy máu cam hoặc chảy máu chân răng.

Thành phần của Thạch cao Tri mẫu Quế chi thang

• Thạch cao: 4 – 12 lạng

• Tri mẫu: 12 – 20 gam

• Cam thảo: 4 – 8 gam

• Gạo sống: 40 gam

Ngày dùng một thang, sắc uống chia 2 lần.

Công dụng

• Thanh khí nhiệt, tả vị hỏa

• Sinh tân dịch, chỉ khát

• Giảm đau đầu, đau răng do nhiệt hỏa thượng viêm

Theo TS. Nguyễn Xuân Xã – giảng viên ngành Bác sĩ Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh, bài thuốc Thạch cao Tri mẫu Quế chi thang không chỉ đơn thuần thanh nhiệt, mà còn có tác dụng điều hòa âm dương trong tạng phủ, đặc biệt là ở vị kinh.

Ông nhấn mạnh: “Trong thực hành lâm sàng, bài thuốc này mang tính điển hình cho nguyên tắc thanh khí phận nhiệt, đồng thời còn giúp điều chỉnh chức năng vị khí, cải thiện chứng khát nước, phiền táo, thậm chí hỗ trợ điều trị các hội chứng viêm nhiễm do nhiệt độc gây ra”.

Ứng dụng lâm sàng

Bài thuốc được sử dụng chủ yếu trong điều trị ngoại cảm nhiệt và các biến chứng liên quan, cụ thể:

• Sốt cao, ra nhiều mồ hôi, mạch hồng đại.

• Khát nước, miệng khô, lưỡi đỏ.

• Đau đầu, đau răng, chảy máu cam.

• Các chứng vị hỏa thượng viêm.

Ngoài ra, khi gia giảm, bài thuốc có thể ứng dụng rộng rãi hơn:

• Gia Đại thanh diệp, Bản lam căn: điều trị viêm não dịch tễ.

• Gia Sinh địa, Xích thược: trị chảy máu cam, chảy máu chân răng do nhiệt.

• Gia Bạch chỉ, Ma hoàng: giảm đau đầu do vị nhiệt.

• Gia Thương truật, Quế chi: hỗ trợ chữa phong thấp.

Các bài thuốc phụ

• Thạch cao Tri mẫu Quế chi thang: điều trị phong thấp viêm khớp, sốt cao mùa hè kèm ra nhiều mồ hôi.

• Thạch cao Tri mẫu Thương truật thang: trị thấp ôn, sốt cao, cơ thể nặng nề, ra nhiều mồ hôi.

• Thạch cao Tri mẫu Nhân sâm thang: chữa thử nhiệt ở trẻ em, biểu hiện mất tân dịch, miệng khát, cơ thể suy nhược.

Giá trị trong Y học cổ truyền hiện đại

Ngày nay, với sự hỗ trợ của nghiên cứu dược lý hiện đại, Thạch cao được chứng minh có tác dụng hạ sốt, chống viêm, trong khi Tri mẫu giúp ức chế vi khuẩn và cải thiện tình trạng mất nước do sốt cao. Sự kết hợp này cho thấy tính hiệu quả cao trong điều trị bệnh lý do nhiệt độc gây nên.

Theo nhận định của nhiều Bác sĩ Y học cổ truyền, bài thuốc Thạch cao Tri mẫu Quế chi thang không chỉ có giá trị về mặt cổ phương mà còn phù hợp với yêu cầu điều trị trong y học hiện đại, đặc biệt đối với các chứng bệnh liên quan đến sốt cao, viêm nhiễm, phong thấp và bệnh lý đường tiêu hóa do nhiệt.