Cát cánh: Vị thuốc quý khai thông phế khí, tiêu đờm hiệu quả

Tác dụng đa chiều từ Đông y đến Tây y

Cát cánh (Platycodon grandiflorum), còn được biết đến với tên gọi dân gian như Cánh thảo, Lư như, Khổ cánh, hay Bạch dược, là một loại cây thảo sống lâu năm, đã và đang giữ vị trí quan trọng trong kho tàng Y học cổ truyền phương Đông. Với thân cao khoảng 50 - 90cm, loài cây này nổi bật với hoa hình chuông to, có màu tím hoặc trắng và phần rễ củ màu vàng nhạt chính là bộ phận được thu hoạch để làm thuốc.không chỉ được công nhận qua kinh nghiệm dân gian mà còn được khoa học hiện đại chứng minh về hiệu quả dược lý:

Trong Y học cổ truyền (Đông y)

Theo các thầy thuốc Y học cổ truyền, Cát cánh có vị cay, tính hơi ôn (hoặc đắng, bình), quy vào kinh Phế, với các công năng chính:

- Tuyên phế, Khứ đờm, Lợi yết: Đây là tác dụng nổi bật nhất, giúp khai thông phế khí, làm long đờm, và có lợi cho họng (hầu họng). Cát cánh thường được dùng để trị ho nhiều đờm, sưng đau cổ họng, khản tiếng, và các chứng viêm phế quản.

- Bài nùng (Tiêu mủ): Giúp tiêu mủ, thường được dùng trong các bài thuốc trị áp xe phổi (phế ung), viêm phổi có mủ.

- Trừ hàn nhiệt, Giảm đầy bụng, Ứ huyết: Giúp điều hòa cơ thể và cải thiện các triệu chứng đầy tức.

Theo Nghiên cứu hiện đại (Tây y)

Các nghiên cứu khoa học đã mở rộng phạm vi tác dụng của Cát cánh:

- Long đờm, Giảm ho: Hoạt chất Saponin kích thích niêm mạc họng và dạ dày, gây phản xạ tăng tiết dịch đường hô hấp, giúp đờm loãng ra và dễ dàng được tống xuất ra ngoài.

- Kháng viêm, Giảm đau, An thần: Saponin trong Cát cánh có khả năng kháng viêm, giảm nhiệt, ức chế miễn dịch và có tác dụng an thần.

- Chống nấm: Chiết xuất từ Cát cánh có thể ức chế hiệu quả nhiều loại nấm gây bệnh ngoài da.

- Hỗ trợ chuyển hóa: Giúp giảm Cholesterol trong gan và thúc đẩy quá trình chuyển hóa lipid trong cơ thể.

- Điều hòa đường huyết: Nước chiết xuất từ Cát cánh được ghi nhận có khả năng làm giảm mức đường huyết trong nghiên cứu thực nghiệm.

Một số ứng dụng trong bài thuốc

Cát cánh thường được dùng đơn lẻ hoặc kết hợp với các vị thuốc khác để tăng cường hiệu quả điều trị các bệnh hô hấp:

- Chữa ho nhiều đờm, đau họng: Sắc uống Cát cánh đơn độc (khoảng 9g) hoặc kết hợp với Cam thảo (bài Cát cánh cam thảo thang).

- Viêm phổi, Viêm phế quản mạn tính: Phối hợp với Rau diếp cá để tiêu đờm, kháng viêm.

- Viêm amidan cấp tính/ Viêm họng cấp: Kết hợp với Sinh địa, Mạch môn đông, Cam thảo để thanh nhiệt, tiêu viêm, nhuận phế.

Lưu ý quan trọng khi dùng cát cánh

Mặc dù là thảo dược an toàn, các chuyên gia từ Trường Đại học Lương Thế Vinh lưu ý việc sử dụng Cát cánh cần tuân thủ một số nguyên tắc nghiêm ngặt:

- Tham khảo ý kiến chuyên môn: Luôn cần có sự tư vấn của bác sĩ hoặc thầy thuốc Đông Y về liều lượng và cách dùng phù hợp với tình trạng sức khỏe cá nhân.

- Chống chỉ định/ Thận trọng:

+ Không nên dùng liều lượng cao, kéo dài cho người bị ho khan ít đờm, âm hư ho lâu ngày, hoặc có triệu chứng ho ra máu.

+ Người bị viêm loét dạ dày hoặc xuất huyết dạ dày không nên dùng lượng lớn.

- Kiêng kỵ: Cát cánh được cho là kỵ với thịt heo, do đó nên kiêng ăn thịt heo trong thời gian sử dụng thuốc.

Cát cánh thực sự là một vị thuốc quý giá, mang lại giải pháp tự nhiên và hiệu quả cho các vấn đề hô hấp. Tuy nhiên, việc sử dụng cần được kiểm soát và dựa trên hướng dẫn của người có chuyên môn để đảm bảo an toàn và phát huy tối đa công dụng của dược liệu.