Y học cổ truyền sử dụng cây Thóc lép để chữa bệnh như thế nào?

Đặc điểm nhận diện cây thóc lép

Cây thóc lép có tên khoa học Desmodium gangeticum (L.) DC, thuộc họ Đậu (Fabaceae). Một số đặc điểm nổi bật giúp nhận diện:

• Dạng cây bụi, cao 1 – 1,5m.
• Cành nhỏ, mảnh, có lông mịn ở phần non.
• Lá chét hình bầu dục, gốc tròn hoặc hơi tim, chóp lá nhọn.
• Hoa nhỏ, mọc thành cụm dài 12 – 13cm, thường xuất hiện từ tháng 4 – 8.
• Quả cong hình cung, có lông, thường chín vào tháng 10 – 11.

Theo kinh nghiệm dân gian, toàn cây đều có thể dùng làm thuốc: rễ, thân, lá và hạt. Đặc biệt, trong hạt chứa tinh dầu, flavonoid, alcaloid và nhiều hoạt chất có lợi cho sức khỏe.

Trong Y học cổ truyền, cây thóc lép được thu hái quanh năm, nhưng rễ thường được coi là bộ phận quan trọng nhất. Người ta thường đào cả gốc, rửa sạch đất, cắt lát mỏng rồi phơi khô để dùng dần. Có thể sử dụng ở dạng tươi hoặc khô, tùy theo bài thuốc.

Công dụng dược lý của cây thóc lép

Cây thóc lép có vị chát, tính bình, mang đến nhiều công dụng nổi bật:

• Lợi tiểu, thanh nhiệt: Dịch ngâm từ lá giúp hỗ trợ lợi tiểu, đào thải độc tố.
• Giảm đau, cầm máu, tiêu viêm: Thân cây thường được dùng để chữa sưng viêm, phù nề, tổn thương sau chấn thương.
• Trừ thấp, khử phong, an thần: Có tác dụng hỗ trợ điều trị suyễn, ho lâu ngày.
• Hỗ trợ xương khớp: Rễ cây sắc uống hoặc ngâm rượu giúp giảm đau nhức.
• Ngăn ngừa bệnh ngoài da: Lá thóc lép được dùng trị ngứa sần, viêm da thần kinh.

Một số nghiên cứu còn cho thấy hoạt chất gangetin trong cây có khả năng ức chế sinh dục ở chuột đực, do đó nam giới trong độ tuổi sinh sản cần thận trọng khi sử dụng.

Cây thóc lép chữa bệnh gì?

Trong TS Nguyễn Xuân Xã – giảng viên khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh cây thóc lép được sử dụng để chữa nhiều loại bệnh, bao gồm:

• Phù nề, tích nước: Giúp tiêu trừ ứ dịch trong cơ thể.
• Sỏi thận, sỏi mật: Rễ sắc uống hỗ trợ đào thải sỏi.
• Đau nhức xương khớp: Rễ ngâm rượu hoặc sắc nước uống.
• Rắn cắn: Giã rễ tươi lấy nước uống và bã đắp vào vết thương.
• Bệnh ngoài da: Lá cây nấu nước rửa vết ngứa, viêm da thần kinh.
• Ho, sốt, tiêu chảy: Thường dùng trong các bài thuốc dân gian ở Ấn Độ và Trung Quốc.
• Tăng cường trí nhớ, bảo vệ tim mạch: Toàn cây hãm uống hằng ngày.

Một số bài thuốc Y học cổ truyền từ cây thóc lép

1. Chữa phù thũng

12g rễ thóc lép + 8g lá cối xay.

Đun với 300ml nước trong 30 phút, chia 3 lần uống trong ngày.

2. Chữa lở loét, vết thương

30g rễ thóc lép đun với 200ml nước.

Dùng nước này để rửa vết thương.

3. Trị đau nhức xương khớp

15g rễ khô sắc với 600ml nước.

Uống 2 lần/ngày hoặc ngâm rượu uống.

4. Giúp tăng cường trí nhớ, bảo vệ tim

20g toàn cây hãm với nước sôi, uống thay trà.

5. Giải độc rắn cắn

20g rễ tươi, nhai nuốt nước, lấy bã đắp vào vết thương.

Lưu ý khi sử dụng cây thóc lép

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích trong Y học cổ truyền, nhưng người dùng cần lưu ý:

• Nam giới trong độ tuổi sinh sản không nên dùng lâu dài vì có thể ảnh hưởng đến sinh lý.
• Tuyệt đối không tự ý lạm dụng liều cao, cần tham khảo ý kiến thầy thuốc.
• Chỉ nên mua cây thuốc ở địa chỉ uy tín, tránh hàng kém chất lượng.
• Nếu có triệu chứng bất thường khi sử dụng, cần ngừng ngay và đi khám.

Trong bối cảnh nhiều loại dược liệu quý đang được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi, cây thóc lép được đánh giá cao bởi tính đa dụng và dễ tìm. Không chỉ góp phần làm phong phú nguồn dược liệu của Việt Nam, cây còn mở ra hướng đi mới trong các công trình nghiên cứu dược học.

Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả tối đa, cần có sự phối hợp hài hòa giữa Y học cổ truyền và y học hiện đại, từ đó chuẩn hóa quy trình bào chế, kiểm soát liều lượng và mở rộng ứng dụng trong điều trị bệnh.