Cây đăng tâm thảo và công dụng chữa bệnh trong Y học cổ truyền

Đăng tâm thảo, còn có tên gọi khác như hổ tu thảo, cỏ bấc đèn, là loài thực vật thân cỏ sống lâu năm. Cây có thân tròn, cứng, cao khoảng 35 – 100cm, đường kính thân từ 1 – 2mm, màu xanh nhạt. Đặc điểm nổi bật là cây gần như không có lá, chỉ xuất hiện phần bẹ bám vào thân. Hoa mọc thành vòng đều, có màu xanh nhạt và khi khô chỉ còn lại phần xác hoa.

Loài cây này thuộc họ bấc (Juncaceae), thường phân bố nhiều ở khu vực đồng bằng phía Bắc Việt Nam, đặc biệt là tại Hà Nam và Nam Định. Người dân thường thu hoạch phần lõi thân – bộ phận chính được sử dụng làm thuốc. Sau khi tách lõi, cây sẽ được phơi khô và bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát. Một số trường hợp, đăng tâm thảo còn được chế biến thành đăng tâm thán bằng cách nấu trên lửa nhỏ rồi để nguội.

Trong Y học cổ truyền, đăng tâm thảo có vị ngọt, tính hàn. Vị thuốc này có tác dụng thanh phế nhiệt, lợi tiểu, giáng tâm hỏa và đặc biệt là an thần. Nhờ đó, cây được ứng dụng trong nhiều bài thuốc hỗ trợ điều trị các chứng bệnh thường gặp như:

- Mất ngủ, khó ngủ: Giúp an thần, ổn định tinh thần.

- Bí tiểu, tiểu khó: Nhờ công dụng lợi tiểu, thanh nhiệt.

- Viêm họng, ho, nghẹt họng: Hỗ trợ giảm viêm, làm dịu cổ họng.

- Sốt nóng, nhiệt miệng: Giúp thanh nhiệt, giải độc cơ thể.

Có thể thấy, đăng tâm thảo là vị thuốc đa công dụng, góp phần nâng cao sức khỏe và cải thiện nhiều chứng bệnh thường gặp.

Các bài thuốc từ cây đăng tâm thảo thường được người dân áp dụng trong đời sống hàng ngày. Tuy nhiên, cần lưu ý liều lượng và cách dùng để đảm bảo an toàn:

1. Chữa mất ngủ

Dùng khoảng 2g đăng tâm thảo, sắc lấy nước uống thay trà mỗi ngày. Bài thuốc giúp cải thiện giấc ngủ, giảm căng thẳng, an thần.

2. Hỗ trợ cầm máu

Khi bị chảy máu ngoài da, có thể nhai một ít đăng tâm thảo và đắp trực tiếp lên vết thương để cầm máu tạm thời.

3. Giảm viêm họng, nghẹt họng

Chuẩn bị một nắm đăng tâm thảo, muối và 2 tấm ngói. Đốt chung đăng tâm thảo với muối trên ngói, sau đó hít phần khói tỏa ra nhiều lần, giúp làm dịu họng và giảm tình trạng nghẹt thở.

4. Điều trị bí tiểu

Sử dụng 3g đăng tâm thảo kết hợp với cam thảo, mộc thông, mộc tử, đông quy tử (mỗi vị 9g) và hoạt thạch 12g. Sắc cùng nước, chia thành nhiều lần uống trong ngày.

Theo TS Nguyễn Xuân Xã – bác sĩ, giảng viên khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh, việc dùng đăng tâm thảo cần thận trọng để tránh tác dụng không mong muốn:

- Không dùng cho người bị chứng tiểu tiện không kiểm soát hoặc trúng hàn.

- Người có cơ địa dị ứng với thảo dược hoặc đang sử dụng thuốc tây cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi kết hợp.

- Phụ nữ đang cho con bú và trẻ em không nên dùng.

- Việc sắc thuốc, phối hợp liều lượng cần có sự chỉ dẫn của thầy thuốc Y học cổ truyền có kinh nghiệm.

Đăng tâm thảo là một trong những vị thuốc quý trong kho tàng Y học cổ truyền Việt Nam, nổi bật với tác dụng an thần, lợi tiểu và hỗ trợ điều trị viêm họng. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả và an toàn, người bệnh cần tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng, không nên tự ý áp dụng. Với sự kết hợp giữa y học cổ truyền và nghiên cứu hiện đại, cây đăng tâm thảo chắc chắn sẽ tiếp tục là vị thuốc hỗ trợ sức khỏe đáng tin cậy cho cộng đồng.