Cây Mộc Hương không chỉ được dùng trong công nghiệp hương liệu mà còn là vị thuốc quý trong Đông y, giúp hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau, tăng cường miễn dịch và phòng ngừa nhiều bệnh lý nguy hiểm cho sức khỏe.
Cây Mộc Hương là loài thực vật có hoa thuộc họ Cúc (Asteraceae), được ghi nhận trong nhiều tài liệu dược học cổ điển và hiện đại. Tại thị trường Việt Nam và châu Á, Mộc Hương có nhiều loại phổ biến:
Vân Mộc Hương (Saussurea lappa Clarke): cây sống lâu năm, rễ to, mập, vỏ ngoài màu nâu nhạt. Lá mọc ở gốc hình ba cạnh, mép nguyên hoặc lượn sóng, cả hai mặt có lông. Cụm hoa màu lam tím, mùa hoa từ tháng 7–9, mùa quả từ tháng 8–10.
Thổ Mộc Hương (Inula helenium L.): lá mọc so le, mép răng cưa không đều, cụm hoa màu vàng rực.
Xuyên Mộc Hương (Jurinea aff. souliei Franch): lá chia thùy, mặt dưới phủ lông nhung trắng, cụm hoa dạng đầu, quả dẹt.
Cây Mộc Hương phân bố rộng rãi ở Ấn Độ, Myanmar, Pakistan, Trung Quốc (Quảng Đông, Vân Nam) và được du nhập, trồng tại một số nơi ở Việt Nam.
Trong Y học cổ truyền, phần rễ cây được sử dụng làm dược liệu. Rễ thường được thu hoạch vào mùa đông, sau đó rửa sạch, cắt khúc, phơi hoặc sấy khô. Do có mùi thơm đặc trưng, rễ Mộc Hương cần bảo quản kỹ trong môi trường khô ráo, tránh ẩm mốc để giữ trọn vẹn dược tính.
Rễ Mộc Hương chứa các hoạt chất sinh học có khả năng giảm sưng, chống viêm, đặc biệt hỗ trợ tốt trong các trường hợp viêm khớp. Một số nghiên cứu còn chỉ ra rằng Mộc Hương giúp giảm cơn đau trong kỳ kinh nguyệt khi kết hợp với các vị thuốc khác.
2. Hỗ trợ tiêu hóa
Tinh dầu Mộc Hương có tác dụng làm sạch đường tiêu hóa, thúc đẩy hấp thu dưỡng chất. Hoạt chất costunolide được tìm thấy trong rễ có khả năng chống loét mạnh. Thử nghiệm lâm sàng trên người bị viêm dạ dày mạn tính cho thấy dịch sắc Mộc Hương có thể rút ngắn thời gian làm rỗng dạ dày, đồng thời điều chỉnh tiết dịch vị và các hormone liên quan đến bệnh lý dạ dày.
3. Tăng cường miễn dịch
Mộc Hương giúp cơ thể loại bỏ vi khuẩn, virus và các tác nhân gây bệnh khác. Nhờ đó, nó thường được ứng dụng trong hỗ trợ điều trị hen suyễn, viêm phế quản và ho mạn tính.
4. Tác dụng tẩy giun
Một nghiên cứu ban đầu cho thấy rễ Mộc Hương có hiệu quả tương tự thuốc Pyrantel pamoate trong việc giảm số lượng trứng giun ở trẻ em, giúp cải thiện tình trạng nhiễm ký sinh trùng đường ruột.
5. Tốt cho tim mạch
Thí nghiệm trên thỏ cho thấy chiết xuất từ Mộc Hương cải thiện lưu lượng máu mạch vành, giảm nhịp tim, có tác dụng tương tự một số loại thuốc điều trị tim mạch.
6. Hỗ trợ chức năng gan
Trong Y học cổ truyền, Thổ Mộc Hương chứa hoạt chất helenin có khả năng kích thích tiết mật, hỗ trợ các bệnh lý gan mật như sung huyết gan, vàng da. Các thí nghiệm hiện đại cũng chứng minh Mộc Hương giúp giảm tổn thương gan do hóa chất, đồng thời có khả năng chống oxy hóa, bảo vệ gan.
Theo Đông y, Mộc Hương có vị cay, đắng, tính ấm; quy kinh tỳ, vị, đại tràng. Công năng chính là hành khí, chỉ thống, kiện tỳ, tiêu tích. Vị thuốc này thường được dùng để điều trị chứng đau bụng, đầy hơi, khó tiêu, tiêu chảy, lỵ mạn tính và một số bệnh về đường hô hấp.
Đặc biệt, Mộc Hương khi nướng còn có tác dụng hòa hoãn khí, giúp điều hòa đại tràng và cầm tả lỵ hiệu quả.
Một số bài thuốc dân gian với Mộc Hương gồm:
Trị lỵ mạn tính: Mộc Hương và Hoàng liên, liều lượng bằng nhau, tán bột, uống 0,2–0,5g/lần, ngày 2–3 lần.
Tiêu chảy ở trẻ em do thức ăn tích trệ: Mộc Hương 12g kết hợp với mạch nha, bạch truật, hoàng liên, chỉ thực, trần bì, sơn tra... tán bột làm viên, uống 4–8g/ngày.
Viêm đại tràng co thắt, rối loạn tiêu hóa: Mộc Hương 6g, phối hợp hoài sơn, ý dĩ, bạch truật, phụ tử chế, can khương… sắc uống 1 thang/ngày.
Viêm loét dạ dày – tá tràng: Mộc Hương 6g kết hợp với bạch thược, phục linh, kỷ tử, đương quy, xuyên khung… sắc uống từ 5–10 thang.
Các bài thuốc này được lưu truyền lâu đời, nhưng việc sử dụng cần có sự tư vấn của thầy thuốc để đảm bảo hiệu quả và an toàn.
Cây Mộc Hương là dược liệu quý với nhiều công dụng trong Y học cổ truyền và đã được khoa học hiện đại xác nhận giá trị. Từ việc hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường miễn dịch, bảo vệ gan đến điều trị các bệnh về tiêu chảy, đau bụng, Mộc Hương thực sự là vị thuốc đa năng. Ngoài ra, tinh dầu Mộc Hương còn được ứng dụng trong mỹ phẩm và thực phẩm, chứng minh giá trị toàn diện của loài cây này.
Sa sâm là vị thuốc quen thuộc trong Đông y, thường được dùng để chữa ho khan, phế nhiệt, miệng khô và cơ thể suy nhược. Đây là dược liệu có nhiều công dụng quý, được áp dụng trong cả bài thuốc dân gian và y học cổ truyền.
Sơn thù du, , là một loại thảo dược quý đã được sử dụng từ lâu đời trong y học cổ truyền phương Đông. Được biết đến với khả năng bổ can thận, cố tinh và nhiều công dụng khác, loại quả khô này đã trở thành một thành phần không thể thiếu trong nhiều bài thuốc quý.
Cây Mộc Hương không chỉ được dùng trong công nghiệp hương liệu mà còn là vị thuốc quý trong Đông y, giúp hỗ trợ tiêu hóa, giảm đau, tăng cường miễn dịch và phòng ngừa nhiều bệnh lý nguy hiểm cho sức khỏe.
Thục địa là một trong những vị thuốc cổ truyền nổi tiếng, thường xuất hiện trong các bài thuốc bổ huyết và dưỡng âm. Với tác dụng ích tinh, an thần và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý, thục địa được xem là dược liệu quý trong Đông y.
