Cây nọc sởi trong Y học cổ truyền và những bài thuốc dân gian quý

Đặc điểm và phân bố của cây nọc sởi

Cây nọc sởi có tên khoa học là Hypericum japonicum Thunb, thuộc họ Ban (Hypericaceae). Đây là loài cây thân cỏ nhỏ, cao khoảng 10 – 20 cm, thân nhẵn, mọc nhiều cành. Lá cây mọc đối, hình bầu dục, trên phiến lá có những chấm nhỏ li ti, khi soi dưới ánh sáng sẽ thấy rõ. Hoa nọc sởi màu vàng, mọc đơn độc ở kẽ lá, cuống hoa mảnh. Quả nang hình trứng chứa hạt nhỏ, dài khoảng 1 mm.

Ở Việt Nam, cây nọc sởi mọc hoang nhiều nơi từ vùng núi, trung du đến đồng bằng, thường gặp ở ruộng mạ, bờ ruộng bỏ hoang hay nơi đất ẩm. Cây phát triển mạnh vào mùa xuân, ra hoa vào mùa hạ và lụi dần khi sang đông. Ngoài nước ta, nọc sởi còn được tìm thấy ở Quảng Tây (Trung Quốc) và một số nước nhiệt đới, á nhiệt đới.

Phần được dùng làm dược liệu chủ yếu là toàn cây, có thể sử dụng tươi hoặc phơi khô để bảo quản lâu dài. Thành phần hóa học trong cây nọc sởi có chứa sarotranol và isojacareubin – những hợp chất được cho là có tác dụng tốt đối với sức khỏe.

Tác dụng của cây nọc sởi trong Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, cây nọc sởi có vị đắng, hơi ngọt, tính mát hoặc bình, quy vào kinh tâm, can và thận. Loại thảo dược này được ghi nhận với nhiều tác dụng như:

Thanh nhiệt giải độc: Giúp làm mát cơ thể, giảm tình trạng nóng trong.

Tiêu viêm, tán ứ tiêu thũng: Hỗ trợ làm tan sưng viêm, giảm đau.

Lợi tiểu, tiêu thực: Thúc đẩy quá trình bài tiết, cải thiện tình trạng đầy bụng, khó tiêu.

Trong kinh nghiệm dân gian, cây nọc sởi được sử dụng nhiều để trị bệnh sởi ở trẻ em, viêm gan vàng da, cam tích, thấp nhiệt hoàng đản. Ngoài ra, dược liệu này còn có thể dùng ngoài để chữa rắn cắn, vết thương sưng đau.

Không chỉ được dùng ở Việt Nam, tại Trung Quốc, cây nọc sởi được áp dụng để chữa viêm gan cấp tính, viêm ruột thừa, viêm amidan. Ở Malaysia, người dân thường giã nát cây để đắp ngoài vết thương hoặc kết hợp với gừng để trị sốt rét.

Một số bài thuốc y học cổ truyền từ cây nọc sởi

Theo TS Lê Xuân Hùng, giảng viên khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết, cây nọc sởi đã được ông cha ta vận dụng trong nhiều bài thuốc dân gian, mang lại hiệu quả hỗ trợ điều trị đáng kể:

Giải độc sởi: Dùng 50 g cây tươi hoặc 20 g cây khô, sắc lấy nước uống 2 – 3 lần/ngày. Có thể kết hợp với kim ngân hoa, diếp cá hoặc nhọ nồi để tăng hiệu quả.

Điều trị viêm thận cấp: Sắc 50 g nọc sởi với 12 g táo thuốc, chia 3 lần uống trong ngày.

Chữa mụn nhọt, lở loét: Dùng cây nọc sởi nấu thành cao, bôi trực tiếp lên vùng da bị tổn thương.

Điều trị viêm gan cấp tính: Sắc 40 g nọc sởi, uống đều đặn trong ngày.

Hỗ trợ tiêu hóa kém, kiết lỵ: Sử dụng 20 g cây nọc sởi sắc uống giúp giảm tiêu chảy, nôn mửa.

Chữa viêm niêm mạc miệng: Lấy 70 g cây tươi giã nát, ép lấy nước, tẩm vào gạc lau miệng ngày 1 – 2 lần. Người lớn có thể ngậm trực tiếp.

Điều trị rắn cắn: Dùng 30 g cây nọc sởi kết hợp rau má mỡ và thanh mộc hương sắc uống. Ngoài ra, có thể giã nát cây tươi, thêm ít băng phiến đắp trực tiếp lên vết thương.

Lưu ý khi sử dụng cây nọc sởi để chữa bệnh

Mặc dù cây nọc sởi có nhiều công dụng quý trong Y học cổ truyền, nhưng người dùng cần thận trọng khi áp dụng. Một số loài cây khác như cây lưỡi rắn, cây xương cá có hình dáng tương tự, dễ gây nhầm lẫn. Việc sử dụng sai dược liệu có thể dẫn đến hậu quả không mong muốn.

Do đó, trước khi dùng cây nọc sởi để điều trị bệnh, bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ hoặc dược sĩ chuyên môn để được hướng dẫn đúng liều lượng và cách chế biến. Đặc biệt, không nên tự ý dùng thay thế thuốc điều trị trong những trường hợp bệnh nặng.