Công dụng chữa bệnh hiệu quả của cây mè đất trong Y học cổ truyền

Cây mè đất, tên khoa học Leucas aspera, thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae), là loại cây thân thảo mọc phổ biến ở nhiều vùng nông thôn nước ta. Thân cây vuông, mọc thẳng, có nhiều cành và phủ lông mịn. Lá cây mọc đối hoặc không đối, hình mũi mác, mép lá có răng cưa nhỏ. Hoa mè đất mọc thành cụm hình cầu ở nách lá, màu trắng và có hương thơm dịu nhẹ đặc trưng.

Trong điều kiện tự nhiên, cây mè đất ưa sáng, sinh trưởng mạnh ở các khu vực đồi, rẫy hoặc ven rừng. Cây thường ra hoa kết quả từ tháng 8 đến tháng 11 hằng năm và có thể được thu hái toàn thân để làm thuốc.

Theo Y học cổ truyền, cây mè đất có vị đắng cay, tính ấm, tác động vào các kinh phế và tỳ, có công dụng khu phong, giải biểu, hóa đàm và tiêu viêm, rất tốt trong điều trị các bệnh hô hấp, cảm mạo và bệnh ngoài da.

Các tài liệu Y học cổ truyền ghi nhận rằng, cây mè đất là vị thuốc đa công dụng, có thể dùng toàn thân để chữa bệnh. Một số công dụng tiêu biểu gồm:

• Trị cảm mạo, ho, viêm họng, viêm xoang: giúp làm ấm phổi, giảm ho, long đờm và thông khí.
• Giảm viêm, kháng khuẩn: hỗ trợ điều trị viêm da, ghẻ lở, nổi mẩn đỏ.
• Hỗ trợ tiêu hóa: giúp giảm chứng đau bụng, khó tiêu do nhiễm giun sán.
• Bảo vệ gan: hỗ trợ chức năng gan và cải thiện tình trạng vàng da.
• Giảm đau, tiêu sưng: dùng ngoài da trị tụ máu, vết bầm tím.
• An thần nhẹ: giúp thư giãn, giảm lo âu, cải thiện giấc ngủ.

Ở nhiều quốc gia châu Á, mè đất cũng được sử dụng với nhiều mục đích khác nhau:

• Tại Malaysia: Lá cây được dùng làm thuốc an thần, tẩy giun và làm lành vết thương.
• Tại Ấn Độ: Dân gian dùng để trị sốt, vàng da, rắn cắn và bò cạp đốt.
• Tại Thái Lan: Phụ nữ dùng lá, hoa, rễ cây mè đất giã nát để cai sữa cho con.

Bác sĩ – giảng viên Nguyễn Thị Thanh Mai hiện đang công tác tại khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh chia sẻ một số phương thuốc dân gian từ cây mè đất như sau:

1. Chữa ho gà ở trẻ em

Nguyên liệu: 12g mè đất, 8g vỏ rễ chanh, 8g cam thảo đất, 8g hẹ, 2 vỏ trứng gà đã ấp sao giấm.

Cách làm: Giã nhỏ các vị thuốc, sắc lấy nước đặc, thêm ít đường khuấy đều.

Liều dùng:

• Trẻ 1–3 tuổi: 3 thìa cà phê/lần.
• Trẻ 4–5 tuổi: 4 thìa cà phê/lần.
• Trẻ trên 6 tuổi: 5–6 thìa cà phê/lần, ngày 3 lần.

2. Trị viêm xoang, viêm họng

Nguyên liệu: 20g mè đất, 16g cam thảo, 20g lá bồ công anh, 10g lá xạ can.

Cách dùng: Đun nhỏ lửa đến khi còn khoảng 200ml nước thuốc, bỏ bã, uống 2–3 lần/ngày.

3. Giảm đau nhức răng

Cách làm: Dùng mè đất tươi giã nát ngậm hàng ngày hoặc dùng mè đất khô sắc nước ngậm để giảm viêm lợi và đau răng.

4. Hỗ trợ bảo vệ gan

Nguyên liệu: 15g mè đất khô.

Cách dùng: Sắc lấy nước uống thay trà hằng ngày giúp mát gan, giải độc và tăng cường chức năng gan.

5. Hỗ trợ điều trị khí hư, bạch đới

Nguyên liệu: 20g mè đất, 20g rễ củ gai, 20g rễ cỏ xước, 16g rễ bấn.

Cách dùng: Sắc 1 lít nước còn 300ml, chia 3 lần uống trong ngày. Uống liên tục 1 tháng giúp cân bằng khí huyết.

Cây mè đất là vị thuốc dân gian quý giá trong Y học cổ truyền, được sử dụng rộng rãi để điều trị các bệnh hô hấp, ngoài da, tiêu hóa và hỗ trợ chức năng gan. Tuy nhiên, việc dùng cần có hướng dẫn của thầy thuốc để đảm bảo hiệu quả và an toàn. Việc nghiên cứu và phát huy công dụng của cây mè đất không chỉ giúp gìn giữ tri thức Đông y mà còn mở ra hướng điều trị tự nhiên, bền vững cho sức khỏe cộng đồng.