Hà xa đại tạo hoàn – Phương thuốc đại bổ âm dương khí huyết

Thành phần và giá trị dược lý 

Bài thuốc cổ điển này có nguồn gốc từ các y thư danh tiếng như Y tông kim giám và Bản thảo cương mục, được xây dựng trên nguyên lý “bổ âm dưỡng huyết, ích khí sinh tinh”.

Thành phần chính gồm: Tử hà xa (nhau thai người), Quy bản, Thục địa, Thiên môn, Mạch môn, Nhân sâm hoặc Đẳng sâm, Đỗ trọng, Ngưu tất và Hoàng bá.

Theo Bác sĩ Y học cổ truyền, sự phối ngũ này tạo nên một thể thuốc cân bằng âm dương hoàn hảo:

• Tử hà xa – vị chủ dược có tác dụng đại bổ nguyên khí, sinh tinh dưỡng huyết, tăng cường sức sống và phục hồi năng lượng.

• Thục địa, Quy bản, Thiên môn, Mạch môn – nhóm thuốc bổ âm huyết, dưỡng tân dịch, giúp thanh nhiệt và nuôi dưỡng cơ thể từ bên trong.

• Nhân sâm – vị thuốc “đầu bảng” trong nhóm bổ khí, giúp cải thiện tuần hoàn, nâng cao thể lực, giảm mệt mỏi.

• Đỗ trọng, Ngưu tất – giúp bổ can thận, mạnh gân cốt, tăng cường sinh lý.

• Hoàng bá – có tác dụng thanh phế tả hỏa, giúp điều hòa, ngăn cơ thể bị “bổ quá sinh nhiệt”.

Nhờ sự phối hợp chặt chẽ này, Hà xa đại tạo hoàn có thể bồi bổ khí huyết, làm mạnh gân cốt, dưỡng âm mà không ngưng trệ, bổ dương mà không táo nhiệt – điểm hiếm thấy trong các bài đại bổ truyền thống.

Công dụng và chỉ định lâm sàng 

Theo Bác sĩ Đông y, Hà xa đại tạo hoàn phù hợp với người có thể trạng hư nhược, suy giảm sinh lực, khí huyết kém hoặc âm dương mất cân bằng. Bài thuốc thường được dùng trong các trường hợp:

• Phế thận âm hư: ho kéo dài, gầy yếu, mồ hôi trộm, lòng bàn tay nóng.

• Khí huyết hư tổn: hoa mắt, chóng mặt, ăn kém, sắc mặt nhợt nhạt.

• Người cao tuổi, phụ nữ sau sinh, người sau phẫu thuật hoặc bệnh nặng cần phục hồi thể lực.

• Thận hư, yếu sinh lý, lưng gối mỏi, di tinh, mỏi mệt kéo dài.

• Bệnh nhân mạn tính, người sau COVID-19 cần tái tạo năng lượng, cải thiện miễn dịch.

Thuốc được bào chế thành dạng hoàn tán, liều dùng trung bình 12–16 gam mỗi ngày, chia làm hai lần, uống với nước muối nhạt để dẫn thuốc quy vào tạng thận.

Cơ chế tác dụng

Dưới góc nhìn của Bác sĩ Y học cổ truyền, Hà xa đại tạo hoàn thể hiện triệt để nguyên lý “âm dương tương sinh – khí huyết tương dưỡng”.

Trong đó, Tử hà xa là vị chủ, giúp bổ khí huyết mạnh mẽ. Kết hợp với Thục địa và Quy bản để dưỡng âm, Nhân sâm để sinh khí, và Đỗ trọng – Ngưu tất để dẫn thuốc xuống hạ tiêu, bài thuốc đạt được hiệu quả toàn thân: vừa phục hồi tạng thận – căn nguyên của tinh khí, vừa điều hòa hệ tim mạch, hô hấp và nội tiết.

Theo các chuyên gia, bài thuốc này đặc biệt hiệu quả trong các trường hợp “hư lao thương tổn”, cơ thể kiệt sức do làm việc quá độ hoặc bệnh lâu ngày, giúp người bệnh ăn ngon, ngủ sâu, khí lực phục hồi tự nhiên.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã – giảng viên Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh, cho biết: “Hà xa đại tạo hoàn là bài thuốc tiêu biểu cho nguyên lý ‘bổ chính – phù nguyên’ trong y học cổ truyền. Các vị thuốc trong bài không chỉ bổ dưỡng toàn thân mà còn hỗ trợ tái tạo tế bào, cải thiện chức năng gan thận, đặc biệt tốt cho người suy kiệt sau bệnh. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả, người bệnh nên được Bác sĩ Y học cổ truyền thăm khám, xác định rõ thể bệnh hư nhược hay âm hư, dương hư để gia giảm liều lượng phù hợp”.

Ông cũng nhấn mạnh, trong thực hành hiện đại, các Bác sĩ Đông y thường kết hợp bài thuốc này với những vị kiện tỳ, giúp tăng khả năng hấp thu và giảm nguy cơ trệ vị, nhất là ở người có hệ tiêu hóa yếu.

Giá trị ứng dụng trong đời sống hiện đại

Trong xã hội ngày nay, áp lực công việc, căng thẳng và bệnh mạn tính khiến nhiều người rơi vào trạng thái “hư nhược chức năng”, biểu hiện như mệt mỏi kéo dài, mất ngủ, trí nhớ kém, suy giảm ham muốn. Với cơ chế bổ âm, dưỡng khí, sinh tinh huyết, Hà xa đại tạo hoàn trở thành phương pháp bồi bổ tự nhiên, an toàn, phù hợp cho người cần phục hồi thể trạng sau stress, bệnh nặng hoặc tuổi già.

Tuy nhiên, việc dùng thuốc cần có chẩn đoán thể bệnh chính xác, tránh tự ý dùng theo truyền miệng. Việc tham khảo ý kiến Bác sĩ Đông y hoặc Bác sĩ Y học cổ truyền là cần thiết để đảm bảo an toàn và hiệu quả lâu dài.

Hà xa đại tạo hoàn không chỉ là một phương thuốc cổ truyền có giá trị dược lý cao mà còn là minh chứng cho sự uyên thâm của y học phương Đông trong việc cân bằng âm dương, bồi bổ nguyên khí và nuôi dưỡng sức sống con người. Dưới góc nhìn của các Bác sĩ Y học cổ truyền, đây là bài thuốc đáng được bảo tồn và phát huy trong điều trị phục hồi thể trạng hiện đại, góp phần đưa tinh hoa Đông y đến gần hơn với đời sống đương đại.