Lý Trung Hoàn – Bài thuốc ôn trung kiện tỳ, khử hàn, bổ khí tiêu biểu trong Y học cổ truyền

Thành phần bài thuốc Lý Trung Hoàn

• Nhân sâm (hoặc Đảng sâm): 8 – 16g

• Bạch truật: 8 – 16g

• Bào khương: 4 – 12g

• Chích cam thảo: 4 – 8g

Cách dùng

Bào chế dưới dạng thuốc hoàn (viên mật) hoặc thuốc thang.

• Dạng hoàn: Uống 8–12g/lần, ngày 2–3 lần.

• Dạng thang: Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần.

Công dụng và chỉ định

Theo Bác sĩ Y học cổ truyền, Lý Trung Hoàn có tác dụng ôn trung khử hàn, kiện tỳ bổ khí, giúp phục hồi chức năng tiêu hóa, làm ấm tỳ vị, giảm đau bụng, chống tiêu chảy.

Bài thuốc thường được chỉ định cho:

• Người bị tỳ vị hư hàn: lạnh bụng, ăn kém, dễ đi ngoài.

• Người nôn mửa, tiêu chảy, miệng nhạt, lưỡi nhợt, rêu trắng.

• Trường hợp mạch trầm tế, trì hoãn, biểu hiện cơ thể lạnh, suy nhược.

Phân tích bài thuốc dưới góc nhìn Bác sĩ Đông y

• Bào khương: chủ dược của bài, có công năng ôn trung khử hàn, giúp điều hòa khí huyết, giảm đau bụng.

• Bạch truật: kiện tỳ táo thấp, tăng khả năng hấp thu và tiêu hóa thức ăn.

• Nhân sâm: đại bổ nguyên khí, phục hồi sức khỏe toàn thân, tăng sức đề kháng.

• Cam thảo chích mật: hòa trung, điều hòa các vị thuốc, giảm tính táo của Bào khương, đồng thời giúp an thần và hỗ trợ tiêu hóa.

Sự phối hợp hài hòa của bốn vị thuốc này tạo nên một phương thuốc ôn trung kiện tỳ hoàn chỉnh, vừa khử hàn vừa bồi bổ, giúp phục hồi chính khí và cải thiện chức năng tỳ vị một cách tự nhiên, an toàn.

Các phép gia giảm thường dùng

Tùy theo tình trạng bệnh lý cụ thể, các Bác sĩ Y học cổ truyền có thể gia giảm linh hoạt:

• Đau bụng nhiều → thêm Mộc hương để hành khí, giảm đau.

• Nôn mửa nhiều → giảm Bạch truật, thêm Bán hạ và nước gừng tươi.

• Hàn nặng, tay chân lạnh, mạch yếu → thêm Phụ tử thành bài Phụ tử lý trung thang để hồi dương cứu nghịch.

• Tiêu chảy kèm nhiệt → thêm Hoàng liên thành Liên lý thang, điều hòa hàn – nhiệt ở trung tiêu.

• Khí trệ, đầy tức vùng bụng → thêm Thanh bì và Trần bì, tạo thành Trị trung thang.

• Bĩ mãn, đờm tích trệ → thêm Chỉ thực và Phục linh, thành Chỉ thực lý trung hoàn.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã - giảng viên Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh: “Lý Trung Hoàn là phương thuốc điển hình cho nguyên tắc ‘ôn trung – kiện tỳ – bổ khí’ trong Y học cổ truyền. Bài thuốc không chỉ giúp điều trị triệu chứng rối loạn tiêu hóa do tỳ vị hư hàn, mà còn giúp tăng cường khả năng hấp thu và phục hồi năng lượng cho người bệnh. Tuy nhiên, việc sử dụng cần được chỉ định bởi các Bác sĩ Y học cổ truyền để đảm bảo đúng thể bệnh và tránh lạm dụng”.

Ngày nay, Lý Trung Hoàn vẫn được nhiều Bác sĩ Đông y kê đơn cho người bệnh rối loạn tiêu hóa mãn tính, viêm dạ dày thể hàn, đau bụng lạnh, ăn không tiêu, đặc biệt là người cao tuổi, người suy nhược hoặc phụ nữ sau sinh.

Với ưu điểm an toàn, lành tính và hiệu quả bền vững, bài thuốc không chỉ có giá trị y học mà còn thể hiện sự tinh tế trong tư duy biện chứng của Y học cổ truyền Việt Nam – điều trị từ gốc, phục hồi chính khí, cân bằng âm dương để cơ thể tự chữa lành.

Lý Trung Hoàn là phương thuốc quý, tiêu biểu cho dòng thuốc ôn trung kiện tỳ trong Đông y. Dưới sự chỉ dẫn của các Bác sĩ Y học cổ truyền và Bác sĩ Đông y, bài thuốc mang lại hiệu quả vượt trội trong việc điều hòa tỳ vị, trị đau bụng lạnh, nôn mửa, tiêu chảy và tăng cường sức khỏe tổng thể.

Khuyến nghị: Người bệnh không nên tự ý dùng thuốc. Hãy tham khảo ý kiến của Bác sĩ Y học cổ truyền để được chẩn đoán thể bệnh và chỉ định phù hợp.