Bác sĩ Y học cổ truyền chia sẻ công dụng chữa bệnh của dược liệu hoàng kỳ

Hoàng kỳ (tên khoa học Astragalus membranaceus), còn gọi là Bắc kỳ hoặc Mễ kỳ, là rễ của cây họ Đậu sống lâu năm, phân bố chủ yếu ở các vùng núi cao Trung Quốc và một số tỉnh miền núi phía Bắc Việt Nam.

Rễ hoàng kỳ sau khi thu hái được rửa sạch, sấy khô, cắt lát dài màu vàng nhạt, có vị ngọt, hơi ấm. Trong Đông y, hoàng kỳ được xếp vào nhóm thuốc “bổ khí”, thường dùng để nâng cao thể trạng, tăng sức bền và cải thiện chức năng miễn dịch.

Vị thuốc này không chỉ được coi trọng nhờ tác dụng đa dạng mà còn mang ý nghĩa tượng trưng cho sự trường thọ và khí lực dồi dào trong triết lý dưỡng sinh phương Đông.

Nghiên cứu hiện đại cho thấy hoàng kỳ chứa nhiều flavonoid, saponin (đặc biệt là astragaloside IV), polysaccharid và axit amin có tác dụng tăng miễn dịch, chống oxy hóa, chống viêm và bảo vệ tế bào.

Trong lý luận Đông y, hoàng kỳ có vị ngọt, tính ấm, quy vào kinh Phế và Tỳ. Tác dụng chính gồm:

- Bổ khí, nâng cao sức đề kháng

- Cố biểu, chỉ hãn – giảm mồ hôi trộm, ra mồ hôi nhiều

- Lợi thủy, tiêu thũng

- Sinh cơ – giúp vết thương nhanh lành

Nhờ đó, hoàng kỳ thường được dùng hỗ trợ các chứng như mệt mỏi, khí hư, chán ăn, tự hãn, phù nhẹ, tỳ hư và suy giảm miễn dịch.

Hoàng kỳ là vị thuốc then chốt trong nhiều phương thuốc y học cổ truyền kinh điển như:

- Bổ trung ích khí thang – nâng đỡ chính khí, trị mệt mỏi kéo dài

- Ngọc bình phong tán – tăng miễn dịch, phòng cảm mạo

- Thập toàn đại bổ – bổ khí huyết, tăng sức đề kháng

- Tứ quân tử thang gia giảm – kiện tỳ, cải thiện tiêu hóa yếu

Dược liệu này thường được kết hợp với nhân sâm, bạch truật, đương quy hoặc phòng phong tùy theo thể bệnh.

Theo giảng viên ngành Y học cổ truyền của Trường Đại học Lương Thế Vinh, hoàng kỳ là một trong những vị thuốc được đưa vào nhóm “bổ khí” trong chương trình giảng dạy. Sinh viên được tiếp cận kiến thức về đặc điểm nhận dạng, cách bào chế hoàng kỳ sao mật, hoàng kỳ phiến và tiêu chuẩn đánh giá chất lượng theo GACP.

Các thầy cô cũng nhấn mạnh rằng hoàng kỳ không chỉ giúp cơ thể tăng khí lực mà còn hỗ trợ điều hòa miễn dịch, rất phù hợp trong điều trị suy nhược kéo dài, các bệnh lý hô hấp mạn tính và trong phục hồi sau ốm.

Hoàng kỳ có thể được sử dụng dưới nhiều dạng như sắc uống, tán bột, ngâm rượu hoặc phối hợp trong các thang thuốc, với liều lượng phổ biến khoảng 10–30g mỗi ngày tùy vào thể trạng và mục đích điều trị. Khi dùng vị thuốc này, người bệnh cần lưu ý rằng những trường hợp thực nhiệt hoặc âm hư hỏa vượng không phù hợp để sử dụng, cũng như người đang sốt cao do ngoại tà nên tránh dùng để không làm tình trạng nặng thêm.

Việc lựa chọn dược liệu cũng rất quan trọng: hoàng kỳ đạt chất lượng thường có màu vàng nhạt, mùi thơm nhẹ và mặt cắt rõ sợi. Dù được xem là vị thuốc an toàn, hoàng kỳ vẫn cần được dùng theo hướng dẫn của thầy thuốc Đông y nhằm đảm bảo hiệu quả và hạn chế nguy cơ gây mất cân bằng âm dương hoặc kích ứng tiêu hóa.

Hoàng kỳ, với những giá trị dược lý phong phú và khả năng bồi bổ khí lực, đã khẳng định vị trí quan trọng trong cả y học cổ truyền lẫn nghiên cứu hiện đại. Từ việc tăng sức đề kháng, hỗ trợ điều hòa cơ thể đến phục hồi sau bệnh, dược liệu này cho thấy tiềm năng ứng dụng rất lớn nếu được sử dụng đúng cách và chọn lựa nguồn dược liệu đạt chuẩn.