Bệnh bạch hầu trong Đông y: Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

1. Nguyên nhân gây bệnh bạch hầu theo Đông y

Trong Đông y, nguyên nhân chính gây bệnh bạch hầu là tà độc dịch bệnh. Khi thời tiết chuyển sang mùa thu – đông, trời ít mưa, không khí khô hanh, táo khí – loại khí mang tính khô nóng – trở nên thịnh vượng. Lúc này, tà độc dễ xâm nhập qua miệng và mũi, tấn công vào Phế và Vị, gây ra bệnh.

Táo khí là tà dương, dễ hóa nhiệt và làm tổn thương âm khí. Đặc biệt ở trẻ em có thể chất yếu, âm hư, hoặc người vốn có nhiệt tích trong Phế – Vị, tà khí càng dễ xâm nhập, gây ra tình trạng viêm họng, xuất hiện màng giả trắng và các triệu chứng đặc trưng của bệnh bạch hầu.

2. Diễn biến bệnh bạch hầu trong Đông y

Đông y cho rằng bệnh bạch hầu tiến triển qua nhiều giai đoạn khác nhau, tùy theo mức độ tà độc và khả năng đề kháng của cơ thể:

Giai đoạn tà độc ở biểu:

Táo khí xâm nhập vào Phế và Vị, gây sốt, ớn lạnh, đau đầu, họng đỏ sưng và xuất hiện màng giả trắng dạng chấm hoặc mảng.

Giai đoạn tà độc hóa nhiệt:

Tà độc chuyển hóa thành nhiệt, sinh đờm, khiến họng đau rát, cổ sưng, giọng khàn, ho, mắt đỏ. Nếu nặng, đờm – nhiệt kết hợp gây tắc nghẽn khí đạo, dẫn đến khó thở, thở khò khè, hơi thở hôi.

Tà độc làm tổn thương âm khí:

Khi âm khí bị hao tổn, người bệnh miệng khô, giọng khàn, họng sưng đỏ, màng giả chuyển từ trắng sang vàng.

Tà độc phạm Tâm khí:

Nếu không điều trị đúng cách, tà độc xâm phạm Tâm khí, gây mặt tái, môi tím, hồi hộp, tim đập nhanh, mệt mỏi. Trường hợp nặng có thể dẫn đến nguy hiểm tính mạng.

Tà độc vào kinh mạch:

Khi tà độc di chuyển sâu, cản trở khí huyết, bệnh nhân có thể khó nói, khó nuốt, méo miệng, tê liệt chi – biểu hiện của bạch hầu giai đoạn nặng.

3. Phương pháp điều trị bệnh bạch hầu bằng Đông y

TS Lê Xuân Hùng – giảng viên khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh chia sẻ, tùy từng giai đoạn của bệnh, Đông y đưa ra các pháp trị và bài thuốc khác nhau để thanh nhiệt, giải độc, dưỡng âm, phục hồi khí huyết.

Phong nhiệt xâm nhập phần biểu

• Triệu chứng: Sốt, ớn lạnh nhẹ, đau đầu, họng đỏ có đốm trắng nhỏ.
• Pháp điều trị: Sơ phong, thanh nhiệt.
• Bài thuốc: Ngân kiều tán gia giảm gồm Kim ngân hoa 12g, Liên kiều 10g, Ngưu bàng tử 10g, Huyền sâm 10g, Bạc hà 5g (sắc sau), Thiền thoái 5g, Cam thảo 9g, Ngưu tất 15g.
• Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 – 3 lần, uống ấm.

Dương nhiệt thịnh

• Triệu chứng: Sốt cao, khát nước, buồn nôn, họng đỏ sưng, màng trắng lan rộng.
• Pháp điều trị: Thanh nhiệt, tả hỏa, giải độc.
• Bài thuốc: Ngũ vị tiêu độc ẩm hợp Hoàng liên giải độc thang gia giảm: Kim ngân hoa, Tử hoa địa đinh (mỗi vị 12g), Hoàng liên 6g, Hoàng cầm, Hoàng bá, Chi tử, Liên kiều (mỗi vị 10g), Bồ công anh, Sơn đậu căn (mỗi vị 15g).
• Nếu có phát ban, thêm Mẫu đơn bì 10g và Sinh địa hoàng 12g.
• Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày, chia 2 – 3 lần.

Âm hư táo nhiệt

• Triệu chứng: Sốt nhẹ, họng khô đau, miệng khô, màng giả khô, lưỡi đỏ ít dịch.
• Pháp điều trị: Dưỡng âm, thanh nhiệt.
• Bài thuốc: Dưỡng âm thanh giải thang gia giảm: Sinh địa hoàng, Huyền sâm, Kim ngân hoa (mỗi vị 12g), Mạch môn, Mẫu đơn bì, Hoàng cầm, Liên kiều (mỗi vị 10g), Sơn đậu căn 15g.
• Cách dùng: Sắc uống 1 thang/ngày, chia 2 – 3 lần, uống khi còn ấm.

Trong quan điểm của Đông y, bệnh bạch hầu là hậu quả của tà độc dịch bệnh kết hợp với táo khí, làm tổn thương Phế – Vị và âm khí trong cơ thể. Việc điều trị bằng các bài thuốc Đông y thanh nhiệt, giải độc, dưỡng âm giúp phục hồi sức khỏe tự nhiên, giảm biến chứng và nâng cao sức đề kháng – một hướng điều trị an toàn, bền vững theo triết lý dưỡng sinh của Đông y.