Cây Trứng Cuốc – Bài thuốc đông y chữa đau nhức xương khớp và mắt

Cây Trứng Cuốc là một loại cây thuốc quý giá trong kho tàng y học dân gian Việt Nam, đặc biệt được sử dụng trong Y học cổ truyền. Lá, thân và rễ của cây Trứng Cuốc được ứng dụng rộng rãi để chế biến thành thuốc, có những tác dụng quan trọng như cung cấp oxy, điều trị đau mắt, và giảm đau nhức xương khớp.

Chúng tôi mời các bạn cùng theo dõi bài viết dưới đây từ Giảng viên trường Cao đẳng Y dược Pasteur để hiểu rõ hơn về cây Trứng Cuốc và những ứng dụng hữu ích của nó.

Hình ảnh Cây Trứng Cuốc

1.Đặc điểm chung cây dược liệu

Tên gọi khác: Tiết xích, Mác năm ngoa (Tày), con go, mang nam bo (Tho).

Tên khoa học:  Stixis elongata Pierre. họ Màn màn Capparidaceae.

1.1.Mô tả thực vật:

Trứng Cuốc là một loại cây bụi, có cành mọc dài và mảnh, với màu trắng mốc khá đặc trưng.

Lá của cây mọc xen kẽ, có hình mác dài, phần gần cuống có hình tròn, chiều dài của phiến lá khoảng 10-20cm, chiều rộng 2-6cm. Mặt trên của lá mịn màng và bóng, có độ cứng và dai, cuống lá to và dài khoảng 1,2 - 1,5 cm, có một rãnh rộng ở mặt trên, không có lông. Gân phụ trên lá thường là 8-9 cặp, nổi lên ở mặt dưới, và cuống lá dài 1,5cm, có lỗ bì.

Hoa nhỏ có màu trắng, xuất hiện thành chùm tại kẽ lá và đầu cành, hình dạng đơn. Hoa có lông, nụ hoa hai đầu; lá đài có 6 chiếc, mặc dù không có cánh hoa; nhị xuất hiện ở cuống nhị ngắn, khoảng 20 chiếc; bầu hạch chia thành 3 ô.

Quả của cây giống như quả trám, có vỏ ngoài dày và cứng. Hình dạng của quả giống như trứng, dài khoảng 3,6cm, đường kính từ 2,5-2,7cm. Trên bề mặt của quả có những điểm trắng giống như những vết đậu của con chim cuốc, chính điều này đã đặt tên cho cây là Trứng Cuốc. Bên trong quả có một hạt thuôn dài.

Cây thường ra hoa vào khoảng tháng 3-5, và có quả vào khoảng tháng 6-8.

Hình ảnh Hoa và quả Cây Trứng Cuốc

1.2.Phân bố, sinh trưởng:

Trứng Cuốc thường mọc tự nhiên ở vùng rừng núi thấp, đặc biệt là ở các vùng có độ cao dưới 600m, được tìm thấy tại nhiều tỉnh thành của Việt Nam như Hà Giang, Tuyên Quang, Vĩnh Phú, Bắc Thái, Hà Bắc, Hải Hưng, Lạng Sơn, Quảng Trị. Cây thường xuất hiện ở những khu vực có ánh nắng mặt trời rải rác.

Ngoài ra, Cây Trứng Cuốc cũng mọc tự nhiên ở các quốc gia khác như Malaysia, Miến Điện và Ấn Độ. Phân bố của nó rải rác ở các vùng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới tại khu vực Nam Á, Đông Nam Á và Đông Á, bao gồm Đông Nam Trung Quốc và đảo Hải Nam.

Cây thường ra hoa vào mùa từ tháng 3 đến tháng 5, và mùa quả thường kéo dài từ tháng 6 đến tháng 8. Nhân dân thường thu hái rễ của cây quanh năm, nhưng thời điểm thu hái tốt nhất là vào mùa thu và đông. Sau khi thu hái, rễ được làm sạch, thái mỏng và sau đó phơi hay sấy khô để bảo quản. Một số nơi còn sử dụng cả các phần khác của cây để tận dụng các công dụng y học.

2.Bộ phận dùng, Thu hái, chế biến:

- BPD: Lá, thân và rễ

- Thu hái: Lá và thân thu hái quanh năm. Còn Rễ thu hái vào mùa thu, phơi khô.

- Chế biến, bảo quản: Dược liệu Rửa sạch, thái mỏng phơi hay sấy khô

3.Thành phần hoá học 

Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu.

4.Tác dụng và Công dụng

Cây Trứng Cuốc được sử dụng trong y học dân gian với các tác dụng chữa bệnh sau đây:

- Chữa trị đau nhức gân xương: Rễ của cây được sử dụng để chữa trị tình trạng đau nhức ở gân xương, giúp giảm cảm giác khó chịu và đau đớn.

- Chữa trị Thấp khớp: Trứng Cuốc được sử dụng trong điều trị các vấn đề liên quan đến thấp khớp, giúp cải thiện tình trạng sức khỏe của các khớp.

* Ứng dụng trong điều trị cụ thể:

1.Chữa bệnh về mắt: Lá của cây Trứng Cuốc được sử dụng để chữa trị các vấn đề về mắt, giúp làm giảm các triệu chứng khó chịu.

2.Chữa đau mắt, cam sài: Lá sắc uống của cây Trứng Cuốc được ưa chuộng trong việc giảm đau mắt và giảm cảm giác căng trải qua sử dụng.

3.Chữa đau nhức xương: Thân và lá của cây được sử dụng như một loại thuốc để giảm đau và khó chịu từ tình trạng nhức xương.

4.Uống Thay thế chè: Lá của cây còn được sử dụng để nấu nước uống, thay thế cho chè, mang lại sự tiện lợi và một lựa chọn thảo dược.

Những ứng dụng trên dựa trên kinh nghiệm và thông tin từ người dân ở một số vùng ở tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang… Tuy nhiên, trước khi sử dụng, nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

5. Cách dùng – liều dùng:

- Lấy rễ trứng quốc tươi rửa sạch, đem sao vàng cho thơm, sắc uống hàng ngày. Liều dùng 20-30g/1 ngày

- Hoặc: Rễ phơi khô, Có thể tán thành bột mịn, lấy xơ nấu cao, rồi trộn bột với cao làm viên uống.

- Cách dùng: Dùng riêng hoặc phối hợp với rễ bồ công anh lượng mỗi thứ bằng nhau.

* Lưu ý: Trước khi bắt đầu bất kỳ liệu pháp tự nhiên nào, nên tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế để đảm bảo liều lượng và cách dùng an toàn và hiệu quả.

6.Lưu ý khi sử dụng cây Trứng cuốc

- Thận trọng trước khi sử dụng, nên người dùng hãy thảo luận với bác sĩ chuyên khoa y học cổ truyền hoặc chuyên gia về cây thuốc dân gian.

- Cảnh báo đối với người dị ứng và thận trọng khi sử dụng cùng lúc với các loại thuốc khác. Ngừng sử dụng nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường và không tự y áp dụng mà không hiểu rõ về cây Trứng cuốc.

Tóm lại về  cây Trứng cuốc:

Bài viết của Giảng viên Cao đẳng y Dược Pasteur hy vọng mang đến thông tin hữu ích về cây Trứng cuốc, bao gồm tác dụng và các bài thuốc đơn giản từ các phần khác nhau của cây. Cây Trứng cuốc được coi là một vị thuốc quý, chủ yếu được sử dụng trong kinh nghiệm dân gian để chữa đau nhức xương, thấp khớp và các bệnh về mắt. Tuy nhiên, việc sử dụng cần tuân thủ liều lượng khuyến cáo và hướng dẫn của thầy thuốc chuyên môn để đảm bảo an toàn. Nếu bạn cảm thấy thông tin hữu ích, hãy chia sẻ để mọi người cùng biết!./.

DsCKI. Nguyễn Quốc Trung