Cốt toái bổ - Vị thuốc cổ truyền trị các bệnh xương khớp

Cốt toái bổ là gì và nguồn gốc tên gọi?

Cốt toái bổ (tên khoa học: Drynaria fortunei) là một loại dương xỉ thuộc họ Polypodiaceae. Nó mọc bám trên đá hoặc thân cây cổ thụ ở các vùng núi, với phần thân rễ phình to, phủ một lớp lông tơ màu vàng nâu hoặc đỏ. Theo các thầy thuốc Y học cổ truyền, Cốt toái bổ có vị đắng, tính ấm và quy vào hai kinh Can và Thận. Hai kinh này có vai trò quan trọng trong việc điều hòa chức năng của gân, xương và khớp.

Những công dụng chữa bệnh của Cốt toái bổ

Cả y học cổ truyền và y học hiện đại đều đã chứng minh nhiều công dụng vượt trội của Cốt toái bổ:

- Hỗ trợ phục hồi xương gãy và tổn thương gân cốt: Các nghiên cứu khoa học đã chỉ ra rằng trong Cốt toái bổ có chứa naringin và hesperidin, hai hoạt chất thuộc nhóm flavonoid. Các chất này có khả năng kích thích sự phát triển của tế bào tạo xương (osteoblast), giúp tăng cường sự hấp thu Canxi và lắng đọng chất khoáng vào xương. Điều này không chỉ giúp các vết gãy xương mau liền mà còn làm cho xương chắc khỏe hơn.

- Giảm đau và chống viêm: Cốt toái bổ được dùng để trị các chứng đau nhức xương khớp, đau lưng, mỏi gối do thận hư hoặc chấn thương. Hợp chất flavonoid và triterpenoids trong dược liệu này có tác dụng kháng viêm và giảm đau hiệu quả.

- Tăng cường chức năng thận: Theo Đông y, thận chủ về cốt tủy, nếu thận hư yếu thì xương khớp sẽ yếu, gây ra các triệu chứng như đau lưng, mỏi gối, ù tai. Cốt toái bổ có tác dụng bồi bổ thận, giúp cải thiện các triệu chứng này, đặc biệt ở người cao tuổi.

- Tác dụng kháng khuẩn và bảo vệ răng miệng: Một số nghiên cứu cho thấy dịch chiết từ Cốt toái bổ có khả năng ức chế một số loại vi khuẩn gây hại trong khoang miệng. Dân gian thường dùng Cốt toái bổ giã nát, sao đen rồi bôi vào chân răng để trị đau răng và chảy máu chân răng.

- Hỗ trợ điều trị phong thấp: Cốt toái bổ thường được phối hợp với các vị thuốc khác để tạo thành bài thuốc trị chứng phong thấp, giúp giảm đau nhức, tê bì tay chân do thay đổi thời tiết hoặc khí huyết ứ trệ.

Một số bài thuốc ứng dụng Cốt toái bổ

Cốt toái bổ có thể được dùng độc vị hoặc kết hợp với các dược liệu khác để tăng cường công dụng. Một số bài thuốc phổ biến bao gồm:

- Bài thuốc trị đau nhức xương khớp và thận hư: Sắc uống hỗn hợp Cốt toái bổ, Đỗ trọng, Cẩu tích, Dây đau xương, Thỏ ty tử... Bài thuốc này có tác dụng bồi bổ khí huyết, kiện toàn gân cốt, rất tốt cho người già suy nhược.

- Bài thuốc chữa gãy xương mau liền: Có thể dùng Cốt toái bổ giã nát, trộn với mật ong hoặc rượu trắng để đắp ngoài vết thương. Hoặc dùng bài thuốc sắc uống kết hợp với Sinh địa, Trắc bá diệp để bồi bổ từ bên trong, giúp vết thương mau lành.

- Bài thuốc trị đau răng, chảy máu chân răng: Lấy thân rễ Cốt toái bổ tươi, cạo sạch lớp lông, nướng trên lửa cho nóng rồi giã nát, đắp vào vị trí răng bị đau.

- Bài thuốc trị ù tai, thận hư: Chuẩn bị một quả bầu dục lợn, khoét một lỗ, cho bột Cốt toái bổ vào, rồi nướng chín để ăn. Đây là bài thuốc đơn giản nhưng mang lại hiệu quả cao.

Lưu ý khi sử dụng Cốt toái bổ

Tuy là một dược liệu lành tính, nhưng khi sử dụng Cốt toái bổ, các chuyên gia từ Trường Đại học Lương Thế Vinh vẫn lưu ý một số vấn đề để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng:

- Không dùng cho người âm hư, huyết hư hoặc người có nội nhiệt.

- Cần cẩn trọng khi sử dụng cho các trường hợp thiếu máu hoặc có dấu hiệu ứ huyết.

- Khi thu hái, cần phân biệt rõ Cốt toái bổ với các loại cây tương tự như Ráng bay hay Tắc kè đá để tránh nhầm lẫn.

- Tham khảo ý kiến của thầy thuốc hoặc chuyên gia y tế trước khi sử dụng. Liều lượng và cách dùng phải tuân theo chỉ dẫn cụ thể để tránh những tác dụng phụ không mong muốn.