Từ lâu, Dừa nước đã được công nhận với nhiều ứng dụng trong việc điều trị các bệnh lý, đặc biệt là những vấn đề liên quan đến thận như viêm viêm bàng quang, cầu thận, tiểu ra máu và tiểu ra dưỡng trấp. Bên cạnh đó, dược liệu này còn có công dụng quan trọng trong việc điều trị các rối loạn tiêu hóa và hỗ trợ quá trình lợi tiểu.
Cùng với Giảng viên Trường Cao đẳng Y dược Pasteur sẽ cung cấp thông tin chi tiết về đặc điểm, công dụng và cách sử dụng của dừa nước, giúp bạn hiểu rõ hơn về giá trị của loại dược liệu này.
1.Đặc điểm chung về Dừa nước
Tên gọi khác: Rau mương bò, Thủy long, Du long thái, Rau dừa trâu, Thụy thái…
Tên khoa học: Jussiaea repens L. – Oenotheraceae. Họ: Rau Dừa nước
Hình ảnh rau Dừa nước là loài thủy sinh quen thuộc
1.1. Mô tả thực vật:
Dừa nước là một loại cây mọc bò hoặc nổi trên mặt nước, bén rễ ở các mấu và có phao nổi, có hình dạng xốp như trứng. Thân của cây thảo nhỏ, đường kính khoảng 1-2 cm.
Lá có hình trứng hoặc hơi thuôn, đến cuống hơi hẹp lại, đầu có thể là tù hoặc hơi tròn, chiều dài từ 4-6 cm.
Hoa nở đơn độc ở kẽ lá, màu trắng, với cuống dài khoảng 1 cm. Đài có 5 răng, nhị có 10, bầu hạ và chia thành 5 ô.
Quả nang hình trụ dài khoảng 25 mm, mở thành 3 mảnh, có bề mặt có lông. Bên trong quả chứa nhiều hạt, có thể có hình chữ nhật hoặc góc cạnh.
1.2. Phân bố và Đặc điểm sinh trưởng và thu hái
Dừa nước có phân bố rộng rãi ở nhiều nơi trên thế giới như Ấn Độ, Malaysia, Trung Quốc, và nhiều địa điểm khác. Cây thường mọc nhiều ở bờ kênh, bờ mương, và những nơi có nhiều nước.
Ở Việt Nam cây được phân bố chủ yếu tập trung ở các tỉnh đồng bằng, đặc biệt là ở vùng đồng bằng sông Hồng. Miền Nam, đặc biệt là vùng đồng bằng sông Cửu Long, là nơi mà cây dừa nước thường mọc phổ biến.
Ở mùa hè, cây thường mọc nổi trên mặt nước, với các phao nổi màu trắng hình trứng. Trong mùa đông, khi mương máng khô cạn, cây có thể mọc bò ở các bờ mương, và phần phao nổi màu trắng của cây có thể biến mất.
Lưu ý: Cần phải tránh nhầm lẫn với cây dừa nước thuộc họ cau (Cây dừa nước trong miền Nam). Cây này thuộc họ cau, có kích thước lớn, lá mọc thành từng bẹ, và thường bị nhầm lẫn ở miền Nam.
Hình ảnh cây dừa nước
2. Bộ phận dùng, cách thu hái, chế biến:
BPD: Toàn bộ cây, bao gồm lá, thân, và rễ đều có thể được sử dụng làm thuốc.
Có thể thu hái quanh năm. Sau khi thu hái, cây được rửa sạch, cắt ngắn, và phơi khô để bảo quản và sử dụng dần làm thuốc.
Sơ chế: Loại bỏ phần gốc và rễ, rửa sạch, cắt thành đoạn ngắn khoảng 2-3 cm. Phơi nắng trong 4-6 ngày, sau đó đóng gói để bảo quản và sử dụng dần.
Bảo quản: Dược liệu sau chế biến cần được bảo quản trong bọc kín ở nơi thoáng mát, nhiệt độ phòng, tránh ánh sáng trực tiếp.Đậy kín bao bì sau mỗi lần sử dụng.
3.Thành phần hóa học
Trong thân và lá của cây chứa các hoạt chất như: flavonoid, tanin, muối Na, K, canxi, sắt và vitamin C.
Trong 100 g rau Dừa nước tươi, cung cấp các chất dinh dưỡng như sau:
- Dừa nước có khả năng làm sạch nước, đặc biệt là nước ô nhiễm kim loại nặng, với ưu điểm về chi phí hiệu quả, thẩm mỹ, và khả năng ứng dụng lâu dài.
- Chiết xuất ethanol từ lá có tác dụng diệt ấu trùng và xua đuổi muỗi.
- Cây cũng chứa chất chống oxy hóa và chống tế bào ung thư, có thể chiết rút dạng tinh khiết bằng phương pháp sắc ký.
- Ngoài ra, dừa nước hỗ trợ điều trị các bệnh lý đường tiết niệu như tiểu buốt, tiểu lắt nhắt, và phù thũng.
- Năm 1970, một nghiên cứu tại Bệnh viện Đông y Hà Nội chứng minh hiệu quả của cây dừa nước trong việc điều trị viêm bàng quang, khi 25 bệnh nhân đã hết tiểu buốt sau 2 tuần điều trị và hoàn toàn khỏi sau 6 tháng.
*. Tác dụng Y học cổ truyền
Tính vị: Vị ngọt nhạt, tính hàn.
Tác dụng: Thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, tiêu thũng.
Công dụng: Thường dùng trị phù thũng, tiểu đục, tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu ra máu, ho khan, nóng sốt, lên ban sởi, mụn nhọt, áp xe…
*Cách dùng và liều dùng
Tùy thuộc vào mục đích dùng, có thể dùng dược liệu với nhiều cách khác nhau.
Rau có thể dùng tươi hoặc phơi khô đều được.
Dạng tươi có thể dùng dược liệu để sắc uống, ngọn và lá rau để ăn sống cho mát.
Liều dùng:
- Nếu dùng tươi: 30 – 40 g/ngày
- Nếu dùng khô 10 – 20 g/ngày
- Dùng ngoài không kể liều lượng
5.Một số bài thuốc kinh nghiệm từ Dừa nước
Dừa nước, với công dụng tuyệt vời, đã được phát hiện từ những năm 70 của thế kỷ trước. Trong một bản báo cáo của lương y Phạm Công Tuyên và bác sĩ y học cổ truyền Tạ Đắc Du (Bệnh viện Đông y Hà Nội), họ sử dụng 100g rau dừa nước khô, sắc lấy nước và uống liên tục trong 5 đến 10 ngày, giúp giảm triệu chứng tiểu đắt, tiểu ra máu và điều trị viêm bàng quang.
Dưới đây là một số bài thuốc kinh nghiệm phổ biến:
1. Chữa trị tiểu buốt gắt, tiểu ra máu:
Rau Dừa nước còn tươi 200 g, đem sắc nước uống ngày vài lần.
2. Chữa trị bệnh phụ nữ có khí hư màu vàng (do tỳ thận thấp nhiệt)
Dừa nước, rau mã đề, mỗi vị 100 g và lá trinh nữ hoàng cung 2 lá
Đem sắc uống 3 lần/ngày, một đợt 5 – 7 ngày.
3. Chữa viêm đại tràng, rối loạn tiêu hóa, phân sống
Rau Dừa nước (khô) 24 g, Hoài sơn 20 g, Liên nhục và Cao lương khương mỗi vị 16 g, Ngũ gia bì và Sơn thù mỗi vị 12 g. Sắc uống 1 thang/ngày.
4.Chữa sỏi tiết niệu:
Rau dừa nước, rau ngò (ngổ), mỗi thứ 100g
sắc nước uống 3 lần/ngày, nhiều ngày.
Rau Dừa nước chữa bệnh sỏi tiết niệu, viêm bang quang rất hiệu nghiệm
5. Chữa sốt lên ban sởi:
Rau dừa nước, rau kinh giới, rau ngò rí tươi mỗi vị 40-60g sắc, gừng tươi 3 lát
Đem sắc uống ngày vài lần.
6.Chữa ho khan (do phế nhiệt):
Rau dừa nước và rau má tươi mỗi vị 100g, gừng 3 lát đem sắc uống.
7.Chữa bệnh trẻ em đầu sài lở:
Cây tươi giã, vắt nước cốt trộn cùng với dầu mè dùng đắp ngoài.
Sử dụng các nguyên liệu như rau dừa nước khô, hoàng kỳ, đinh lăng, bạch truật, chỉ xác, cam thảo, mẫu lệ chế, hạt sen, sắc uống ngày 1 thang trong 10 ngày, nghỉ 3 ngày rồi tiếp tục đợt 2.
9.Chữa trị U xơ tiền liệt tuyến:
Sử dụng hỗn hợp bao gồm rau dừa nước phơi khô 24g, huyền sâm 10g, hoàng kỳ 16g, hoàng cung trinh nữ khô 5g, thương nhĩ (sao) 12g, đinh lăng 20g, trần bì 10g, cỏ xước 16g, sắc uống mỗi ngày trong một thang, và mỗi tháng là một liệu trình.
10.Chữa trị viêm cầu thận:
Dùng rau dừa nước khô 80g, lá mã đề khô 30g. Đặt vào ấm, sắc với 2 lít nước cho đến khi còn 600ml-700ml, sau đó rót nước vào bát và chia thành 3-4 lần để uống trong ngày. Thực hiện liên tục trong 1 tuần để đạt được hiệu quả.
11.Chữa trị viêm bàng quang, tiểu ra máu, tiểu ra dưỡng chấp:
Sử dụng 100g rau dừa nước khô, sắc và uống liên tục trong khoảng 2-3 tháng. Ngoài ra, có thể kết hợp với rau dừa nước 50g và cây huyết dụ 50g, sắc nước và uống hàng ngày.
12. Chữa trị Vú có u cục kèm đau nhức, sốt:
Sử dụng rau dừa nước tươi, rửa sạch, thêm ít muối, giã nhỏ và đắp vào vú, sau đó băng lại. Thực hiện đều đặn trong vài ngày để u cục giảm.
13. Chữa trị vết thương phần mềm, lâu không lành
Ngọn non Rau dừa nước cùng với lá vông (dùng lá non) mỗi vị 40 g.
Hai thứ giã nhỏ, đắp vào vết thương băng lại.
14.Các ứng dụng dân gian khác:
Dùng để chữa tăng huyết áp, kèm chân phù tiểu ít, mụn nhọt, áp xe, viêm tuyến vú, tuyến mang tai, bệnh zona, chàm, rắn cắn.
6. Những lưu ý khi dùng:
- Không nên sử dụng rau dừa nước cho người già có vấn đề về thận khí hư, tiểu nhiều, hoặc khó kiểm soát tiểu tiện.
- Cần kiểm tra trước để đảm bảo không có dị ứng với bất kỳ thành phần nào có trong sản phẩm.
- Phụ nữ mang thai và trẻ em cần thận trọng khi sử dụng.
Dừa nước, một loại vị thuốc cổ truyền được áp dụng từ thời gian xa xưa trong cộng đồng dân gian, đã thu hút sự quan tâm đặc biệt với nhiều tác dụng quý giá. Dược liệu này thường được sử dụng rộng rãi trong việc lập bài thuốc điều trị bệnh cũng như trong đời sống hàng ngày, đặc biệt là trong giải quyết những vấn đề liên quan đến thận như viêm cầu thận, viêm bàng quang, tiểu ra máu và tiểu ra dưỡng trấp. Ngoài ra, dừa nước còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị các rối loạn tiêu hóa và hỗ trợ quá trình lợi tiểu. Tuy nhiên, để đảm bảo tận dụng mọi hiểu quả của vị thuốc đối với sức khỏe, quan trọng nhất là việc tham khảo ý kiến của bác sĩ. Điều này giúp kiểm soát rủi ro và ngăn chặn bất kỳ tác dụng phụ nào không mong muốn có thể xuất hiện./.
Trong quan niệm của y học cổ truyền, bốc hỏa là hiện tượng nhiệt năng trong cơ thể tăng cao, làm cho người bệnh cảm thấy nóng bừng ở đầu, mặt, ngực, kèm theo các triệu chứng như khô miệng, đổ mồ hôi, tiểu vàng, táo bón.
Chu sa, hay còn gọi là thần sa, là vị thuốc quý trong Y học cổ truyền, nổi tiếng với khả năng thanh nhiệt, an thần, trấn tĩnh tâm trí và ổn định tinh thần.
Trong kho tàng dược liệu Y học cổ truyền, Tục đoạn là một trong những vị thuốc được đánh giá cao nhờ công dụng phong phú và hiệu quả rõ rệt, đặc biệt trong việc hỗ trợ xương khớp, an thai và chữa trị tổn thương do sang chấn.
Bổ cốt chỉ là một vị thuốc Nam có giá trị cao trong kho tàng y học cổ truyền. Với khả năng hỗ trợ chức năng thận, cải thiện tiêu hóa và tăng cường sinh lực, bổ cốt chỉ thường xuất hiện trong nhiều bài thuốc cổ phương điều trị các chứng bệnh mạn tính.
