Ngân Nhĩ: Món ngon, vị thuốc quý trong y học cổ truyền

Nó có thể chữa suy nhược, khô miệng, khô cổ, ho khan, đờm, táo bón, cũng như hỗ trợ điều trị huyết áp cao và xơ cứng động mạch… Đặc biệt, Ngân Nhĩ còn có tác dụng làm đẹp da và được dùng rộng rãi trong các món chè dưỡng nhan mà chị em ưa thích

Để hiểu rõ hơn về các đặc tính và cách sử dụng hiệu quả, hãy đọc bài viết dưới đây của Giảng viên trường Cao đẳng y dược Pasteur.

Hình ảnh Nám Ngân nhĩ

1.Đặc điểm chung dược liệu

Tên gọi khác: Bạch mộc nhĩ, Tuyết nhĩ, Mộc nhĩ trắng, Nấm ruột gà…

Tên khoa học: Tremella fuciformis Berk –Tremellaceae (Họ: Ngân nhĩ)

• Mô tả thực vật:

PGS.TS Nguyễn Minh Chính – giảng viên cao cấp khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết Nấm Ngân nhĩ thường mọc tự nhiên trên các thân cây khô đã chết. Toàn thân của chúng được bao phủ bởi một lớp màu trắng tinh tế, rất thu hút mắt.

Màu sắc và kết cấu: Toàn bộ phần thịt của nấm Ngân nhĩ tươi có màu trắng tinh, được bao bọc bởi một lớp chất keo nhầy, dẻo dai, giống như mứt dẻo hoặc sương sa. Đường kính trung bình của nấm là khoảng 10cm, tùy thuộc vào kích thước của từng cây nấm.

Quả thể: Có dạng bản mỏng, màu trắng trong, phân nhánh không tuân theo quy luật nhất định, với các thùy mỏng, uốn lượn. Kích thước các thùy lớn có thể lên đến 3-6cm chiều ngang và 2-3cm chiều cao.

Cấu trúc tế bào: Toàn bộ thịt nấm là dạng chất keo. Dưới kính hiển vi, sợi nấm có vách mỏng, với bề rộng khoảng 2.5-3 micromet, có nhiều "khóa" trên vách ngăn ngang.

Đảm (túi bào tử): Có hình trứng hoặc gần như hình cầu, kích thước khoảng 10-12 x 9.5-10.5 micromet; đảm bào tử có hình cầu, không màu, với đường kính từ 4-6 micromet.

Mùa xuất hiện: Quả thể và túi bào tử thường xuất hiện rải rác trong mùa.

Nấm Ngân nhĩ

1.2. Phân bố, thu hoạch và chế biến:

Phân bố: Chi Tremella Pers trên toàn thế giới có khoảng vài chục loài. Trung Quốc đã ghi nhận khoảng ba chục loài, và Đài Loan có 26 loài. Ở Việt Nam, có 4 loài, trong đó loài mộc nhĩ trắng được tìm thấy ở Hà Tây cũ (Ba Vì), Ninh Bình (Cúc Phương), Vĩnh Phúc (núi Tam Đảo), Nghệ An (Pù Mát), và Thừa Thiên – Huế (Bạch Mã). Nấm này cũng phân bố ở Trung Quốc (bao gồm cả Đài Loan), Nhật Bản và một số nước khác ở Đông Nam Á.

Môi trường sống: Mộc nhĩ trắng thường mọc trên gỗ mục của nhiều loại cây lá rộng ở rừng kín thường xanh ẩm. Điều kiện sinh thái quan trọng nhất để loài nấm này phát triển là môi trường ẩm ướt, ít ánh sáng trực tiếp (dưới tán rừng hoặc được che phủ) và nhiệt độ không khí trung bình dưới 20°C.

Thu hoạch: Ngân Nhĩ thường được thu hoạch khi nấm đạt độ tuổi phát triển tối ưu. Khi thu hoạch, nên cẩn thận để không làm hỏng cấu trúc của nấm.

Chế biến và bảo quản: Sau khi thu hoạch, Ngân Nhĩ có thể được sấy khô hoặc sử dụng tươi.

Để bảo quản dược liệu, nên để nơi khô ráo và tránh ẩm mốc.

2.Bộ phận sử dụng

Bộ phận dùng: Thường dùng thể quả của nấm, được gọi là Bạch mộc nhĩ hoặc Ngân nhĩ.

Thu hái và chuẩn bị: Nấm thường được thu hái từ tháng 4 đến tháng 9, vào sáng sớm, chiều tối hoặc trong những ngày ẩm mát, râm mát. Người ta thường sử dụng dao tre để gỡ nấm, sau đó rửa sạch và làm sạch. Sau đó, nấm có thể được phơi khô hoặc sấy khô để bảo quản.

Mỗi tai Nấm Ngân nhĩ có đường kính trung bình dưới 10 cm (tùy thuộc vào loại). Có thể chia thành hai loại:

Loại tốt: Được chọn dựa trên kích thước hơi to hơn, thịt dày và trắng bóc.

Loại thường: Thường là những đóa nhỏ, bình thường và không có gì nổi bật.

Bảo quản: Sau khi thu hái Ngân Nhĩ có thể được sấy khô hoặc sử dụng tươi.

Để bảo quản dược liệu, nên để nơi khô ráo và tránh ẩm mốc.

Tuy nhiên, khi nấm Ngân nhĩ được sấy khô, chúng sẽ có một chút khác biệt với nấm tươi, thường có màu vàng nhạt và trọng lượng khoảng 100g.

Hình ảnh Nấm Ngân nhĩ tươi

3.Thành phần dinh dưỡng:

Ngân Nhĩ là một loại nấm có giá trị dinh dưỡng cao và được mệnh danh là "vua của các loại nấm". Hàm lượng dinh dưỡng của Nấm Ngân Nhĩ rất phong phú, bao gồm các thành phần dưỡng chất có lợi cho sức khỏe cả bên trong và bên ngoài, bao gồm:

Vitamin: Nấm Tuyết Nhĩ giàu các loại vitamin như vitamin A, vitamin C, vitamin D và đặc biệt là nhóm vitamin B (B1, B2, B3, B5, B6, B9, B12) có lợi cho hệ tim mạch và máu huyết.

Chất xơ và Caroten: Nấm cung cấp nhiều chất xơ và Caroten, giúp cải thiện hệ tiêu hóa.

Khoáng chất: Các khoáng chất cần thiết cho cơ thể như canxi, kali, natri, photpho, kẽm, đồng, selen, magne, cũng được cung cấp đầy đủ.

Dinh dưỡng đa dạng: Nấm cung cấp các chất đa lượng như protein, lipid, cacbohydrate.

Ngoài ra, trong tinh dầu Ngân Nhĩ thu được từ quá trình chưng cất thủy phân, các hợp chất thơm chiếm tỷ lệ lớn, với hydroxytoluene butylat hóa là thành phần chính. Nấm cũng là một loại thực phẩm ít calo, giúp kiểm soát cân nặng.

4. Công dụng & Tác dụng dược lý

Ngân Nhĩ không chỉ là một nguồn dinh dưỡng quý giá mà còn chứa đựng nhiều hợp chất có lợi cho sức khỏe và là một lựa chọn thực phẩm hoàn hảo cho mọi người.

*Theo y học cổ truyền

Trong y học cổ truyền, Ngân nhĩ được cho là có vị ngọt nhạt, tính bình, và có các tác dụng sau:

- Tư âm nhuận phế: Giúp cân bằng năng lượng trong cơ thể và làm thông thoáng đường hô hấp.

Thanh nhiệt nhuận tràng: Hỗ trợ giảm nhiệt độ trong cơ thể và làm dịu các vấn đề về đường ruột.

- Cường cân bổ thận: Tăng cường sức khỏe thận, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.

- Hỗ trợ chống suy nhược cơ thể và thần kinh: Giúp cải thiện tình trạng suy nhược cơ thể và tinh thần, đặc biệt là trong các vấn đề về hệ hô hấp, tăng huyết áp, và thiểu năng tuần hoàn não.

- Ngoài ra, người có hội chứng âm hư nội nhiệt thường có các triệu chứng như: gầy, miệng khô họng khát, đầu choáng mắt hoa, lòng bàn tay và bàn chân nóng, người hay ra mồ hôi trộm, ngủ kém dễ mộng mị, đại tiện táo, và tiểu tiện sẻn đỏ.

Tóm lại, Ngân nhĩ được sử dụng trong y học cổ truyền để hỗ trợ điều trị các vấn đề về sức khỏe, đặc biệt là trong các tình trạng suy nhược cơ thể và hệ hô hấp.

*Theo y học hiện đại:

Nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra rằng Ngân Nhĩ có nhiều tác dụng có lợi cho sức khỏe, bao gồm:

Tăng cường hệ miễn dịch: Ngân Nhĩ có tác dụng tăng cường khả năng miễn dịch của cơ thể, đặc biệt là hệ thống miễn dịch tế bào. Cũng đã chứng minh được rằng polysaccharid chiết từ Ngân Nhĩ có khả năng đối kháng với tác dụng ức chế miễn dịch.

Hạ cholesterol huyết: Ngân Nhĩ có tác dụng làm giảm cholesterol trong máu bằng cách liên kết với cholesterol và acid mật trong ruột và thải ra qua phân, từ đó giảm sự hấp thu lại của cholesterol và acid mật vào tuần hoàn máu.

Hạ glucose huyết: Polysaccharid acid từ quả thể của Ngân Nhĩ cũng đã được chứng minh có tác dụng hạ glucose huyết, đặc biệt ở chuột đái tháo đường.

Hỗ trợ chống u: Polysaccharid của Ngân Nhĩ cũng có tác dụng hỗ trợ chống u trên tế bào sarcoma.

Ngân Nhĩ không chỉ có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch và giảm cholesterol, mà còn có tiềm năng trong việc hỗ trợ chống lại các bệnh lý khác như tiểu đường và u.

*Công dụng:

Ngân Nhĩ không chỉ được lựa chọn vì hương vị độc đáo và thơm ngon. Hầu hết các chị em phụ nữ còn lựa chọn loại nấm này như một “dược liệu” hỗ trợ hiệu quả cho quá trình làm đẹp, Ngoài ra mà còn vì các tác dụng có lợi cho sức khỏe sau:

Giảm ho và làm dịu họng: Ngân Nhĩ được khuyến khích sử dụng trong trường hợp ho khan, ho khản tiếng hoặc đau họng. Chúng có tác dụng giảm triệu chứng ho hiệu quả.

Tăng cường hệ miễn dịch: Chứa nhiều vitamin, khoáng chất và các chất đa lượng, Ngân Nhĩ giúp tăng cường sức đề kháng của cơ thể, giúp bảo vệ khỏi các loại virus gây bệnh.

Giảm táo bón và nhuận tràng: Do tính mát của nấm, Ngân Nhĩ có tác dụng hỗ trợ nhuận tràng và giảm tình trạng táo bón, khó tiêu.

Thanh lọc và giải độc cơ thể: Ngân Nhĩ là nguồn dinh dưỡng giàu, giúp cơ thể cảm thấy sảng khoái và thanh mát từ bên trong, giúp thanh lọc và giải độc cơ thể.

Bồi bổ sức khỏe: Dùng Ngân Nhĩ thường xuyên có thể bổ sung dinh dưỡng, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn.

Cải thiện phong thấp và ổn định đường huyết: Ngân Nhĩ cũng được cho là có tác dụng cải thiện phong thấp, giúp cơ thể ra nhiều mồ hôi và ổn định đường huyết.

Tóm lại, Ngân Nhĩ không chỉ là một món ăn ngon mà còn là một phương pháp bổ sung dinh dưỡng và hỗ trợ sức khỏe tổng thể cho cơ thể.

5.Bài thuốc chữa bệnh từ ngân nhĩ

1. Hỗ trợ trị ung thư dạ dày, giúp nhuận phế

Cách 1: ngân nhĩ 15g + 40g đường phèn (có thể thêm 15g mộc nhĩ).

Sắc uống mỗi ngày trong 1 tháng.

Cách 2: ngân nhĩ  25g + 15g tổ yến + đường phèn vừa đủ.

Ngâm nở ngân nhĩ và tổ yến, thêm đường phèn vào chưng hoặc hầm cách thủy trước khi ăn.

2.Chữa ho, bổ phế

. Ho khan không đờm:

Ngân nhĩ, bạch mao căn mỗi vị 40g, tỳ bà 20g, đường trắng (hoặc mật ong) 50g.

Sắc ngân nhĩ, bạch mao căn và tỳ bà, thêm đường (hoặc mật ong) uống, chia 2 lần mỗi ngày.

.Chữa ho khan: Ngân nhĩ 3-10g, đun nước, thêm đường uống.

. Âm hư phế khô, trong đờm có máu:

Ngân nhĩ, bách hợp mỗi vị 40g, sa sâm 25g, Mạch Môn đông 15g.

Sắc nước uống, mỗi ngày 2 lần.

. Khô họng, khản tiếng, ho khan:

Ngân nhĩ vừa đủ, 1 quả trứng vịt. Nấu canh ăn.

.Vị âm hư suy, khô họng khát nước, ho do phế nhiệt, táo bón:

Ngân nhĩ 40g, đường phèn (có thể thêm hạt đông quỳ 20g). Hầm nhừ, ăn 2 lần mỗi ngày.

.Ung thư phổi, ho khan, ho ra máu:

Ngân nhĩ 15g, đường phèn (hoặc củ sen 25g). Ngâm ngân nhĩ trong nước ấm, nấu đặc, cho đường phèn vào dùng.

. Ho do phế nhiệt, ho khan:

Ngân nhĩ 40g, bách hợp tươi 50g, đường phèn/mật ong vừa đủ.

Bách hợp ngâm 5 giờ, rửa sạch, thêm ngân nhĩ, đường trắng vào ninh nhừ, ăn, có thể ăn trong 5 ngày.

3 Chữa bệnh mắt

Xuất huyết đáy mắt:

Ngân nhĩ, mộc nhĩ mỗi vị 25g.

Rửa sạch, ngâm qua đêm, rửa lại, chưng trong 1 giờ, ăn trước khi ngủ, có thể thêm đường phèn,

Đục thủy tinh thể:

Ngân nhĩ 40g, lá cải thảo 75g, lá trà 4g (hoặc thêm câu kỷ 15g).

Sắc nước uống, mỗi ngày 2 lần.

5. Bồi bổ, chữa bệnh khác

Chứng ra nhiều mồ hôi:

Ngân nhĩ 375g, đường phèn 50g (hoặc có thể thêm long nhãn 25g, 6 quả táo). Nấu lên thành món ăn.

Bệnh tê liệt ở người già:

Ngân nhĩ 25g, hạt sen 50g. Nấu nhừ ngân nhĩ và hạt sen, thêm đường và ăn khi đói.

Âm hư hỏa vượng, mồ hôi trộm, tâm phiền, tim đập nhanh, mất ngủ:

Ngân nhĩ 25g, 15 quả táo. Sắc nước uống, sử dụng trong 10 – 15 ngày.

Ngoài ra, còn rất nhiều cách chế biến Nấm Ngân nhĩ giúp bổ trợ sức khỏe khác…

Chè dưỡng nhan có Ngân nhĩ là thực phẩm ngon và bổ mắt còn là vị thuốc chữa nhiều bệnh

6.Lưu ý khi sử dụng

Ngân nhĩ có thành phần dược tính cao và họ hàng với Nấm Mộc Nhĩ. Vì vậy, cần cân nhắc và thận trọng khi sử dụng, đặc biệt khi có các triệu chứng bệnh lý.

Kiểm tra chất lượng: Tránh sử dụng ngân nhĩ đã biến chất, nhận biết qua các dấu hiệu như màu sắc không tươi, không đàn hồi, có vết mốc hoặc dính lại với nhau. Sử dụng ngân nhĩ biến chất có thể gây nguy hiểm cho sức khỏe và tổn thương các cơ quan.

Cẩn trọng đối với một số tình trạng: Người có triệu chứng tiêu chảy, đờm thấp, ho phong hàn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng ngân nhĩ.

Tham khảo ý kiến bác sĩ: Trong các trường hợp bệnh lý đặc biệt, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng ngân nhĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Tóm lại: Nấm Ngân nhĩ là một thực phẩm bổ dưỡng có tác dụng tốt cho sức khỏe và làm đẹp da như đã nêu trên. Đặc biệt, với khả năng dưỡng nhan và làm đẹp da, nấm này được nhiều chị em phụ nữ ưa chuộng và thường sử dụng để nấu chè dưỡng nhan hàng ngày. Tuy nhiên, cần nhớ chỉ sử dụng một lượng vừa đủ trong một ngày, không nên dùng quá nhiều. Mặc dù không phải là thuốc điều trị bệnh, nhưng nấm Ngân nhĩ có thể hỗ trợ giảm được một số bệnh và bổ sung dinh dưỡng. Tuy nhiên, việc sử dụng sai cách hoặc không đúng liều lượng có thể gây ra các tác dụng không mong muốn. Bạn có thể thêm nấm Ngân nhĩ vào thực đơn hàng ngày của mình và gia đình.

Hy vọng những chia sẻ này giúp bạn chọn lựa và chế biến những món ngon từ nấm Ngân nhĩ./.

DsCKI.Nguyễn Quốc Trung