Ngoài ra, cây mộc hương còn được sử dụng trong y học để điều trị các vấn đề liên quan đến đường tiêu hóa như tiêu chảy, đầy bụng, khó tiêu, đau bụng, và nhiều bệnh lý khác.
Cây mộc hương thuộc họ Cúc (Asteraceae)
Trên thị trường, có nhiều loại mộc hương như sau:
Theo PGS.TS Tạ Thị Tĩnh – giảng viên khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết Vân Mộc Hương hay Quảng Mộc Hương (tên khoa học: Saussurea lappa Clarke): Cây sống lâu năm, có rễ to mẫm với đường kính lên đến 5cm, vỏ ngoài màu nâu nhạt. Lá có phải gốc hình tam giác tròn, mép nguyên hoặc hơi lượn sóng, lông phủ đều hai mặt. Cụm hoa màu lam tím. Quả hơi dẹt và cong, màu nâu nhạt với đốm tím, mùa hoa từ tháng 7 đến tháng 9, quả từ tháng 8 đến tháng 10.
Thổ Mộc Hương hoặc Hoàng Hoa Thái (tên khoa học: Inula helenium L): Cây lâu năm, lá mọc so le, lá gốc lớn hơn lá phía trên. Mép lá hình răng cưa không đều. Cụm hoa màu vàng. Quả hình bế.
Xuyên Mộc Hương, còn được gọi là Thiết Bản Mộc Hương (tên khoa học: Jurinea aff souliei Franch): Mép lá chia thùy, mặt trên có lông thưa, mặt dưới có lông nhung trắng. Cụm hoa hình đầu. Quả dẹt.
Cây mộc hương phân bố rộng rãi ở Ấn Độ, Myanmar, Pakistan, Quảng Đông, Vân Nam và một số vùng khác.
Trong y học cổ truyền, bộ phận thường được sử dụng là rễ cây mộc hương, gọi là mộc hương. Rễ được thu hoạch vào mùa đông, sau đó được làm sạch và cắt thành khúc ngắn, phơi khô, bỏ vỏ ngoài. Rễ mộc hương dễ mốc nên cần được bảo quản ở nơi khô ráo, kín đáo, tránh ánh nắng trực tiếp.
Mộc hương chữa bệnh đường tiêu hóa
Một số tác dụng dược lý từ mộc hương được sử dụng y học hiện đại như sau:
Chống viêm và giảm đau:
Rễ của cây mộc hương chứa nhiều hoạt chất có khả năng giảm sưng và tấy đỏ. Các thành phần này có thể giúp giảm các triệu chứng viêm khớp. Kết hợp với các loại thuốc khác, rễ mộc hương cũng có thể giảm độ nghiêm trọng của đau kinh nguyệt.
Hỗ trợ tiêu hóa:
Tinh dầu từ cây mộc hương được biết đến với khả năng làm sạch đường tiêu hóa và thúc đẩy quá trình tiêu hóa thức ăn. Hoạt chất costunolide trong dịch chiết của cây mộc hương cũng có tác dụng chống loét mạnh. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng nước sắc từ cây mộc hương có thể ảnh hưởng đến sản lượng acid dạ dày và các yếu tố khác liên quan đến viêm dạ dày.
Hỗ trợ hệ thống miễn dịch:
Cây mộc hương có khả năng loại bỏ virus, vi khuẩn và các tác nhân nhiễm trùng khác, từ đó hỗ trợ hệ thống miễn dịch. Nó cũng có thể hữu ích trong điều trị các bệnh như hen suyễn, ho mãn tính và viêm phế quản.
Điều trị nhiễm ký sinh trùng đường ruột:
Rễ mộc hương đã được nghiên cứu và cho thấy có hiệu quả trong việc giảm số lượng trứng giun trong phân của trẻ em, đó là một chỉ số quan trọng của việc điều trị nhiễm ký sinh trùng đường ruột.
Tác dụng trên hệ tim mạch:
Chiết xuất từ cây mộc hương có thể cải thiện lưu lượng máu trong mạch vành và giảm nhịp tim, tương tự như việc sử dụng các loại thuốc như Digoxin và Diltiazem trên nghiên cứu ở thỏ.
Tác dụng trên gan:
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng cây mộc hương có thể hỗ trợ trong việc điều trị bệnh gan. Hoạt chất helenin trong cây thổ mộc hương có thể kích thích tiết dịch mật và được sử dụng trong các trường hợp gan kém, sung huyết gan vàng da. Nghiên cứu trên chuột đã chỉ ra rằng việc sử dụng chiết xuất từ cây mộc hương có thể giảm tổn thương gan. Các nghiên cứu dược lý khác cũng đã chứng minh rằng cây mộc hương có khả năng chống viêm loét, ngăn ngừa ung thư và bảo vệ gan.
Đặc điểm tác dụng của mộc hương trong y học cổ truyền như sau:
Mộc hương có vị cay, đắng và tính ấm; có tác dụng hành khí chỉ thống, bình can giảm áp, kiện tỳ tiêu tích. Tác dụng chính của mộc hương là làm tan ứ trệ, điều hòa tỳ vị, trừ phong tà, tả khí hỏa, phát hãn, giải biểu, hành khí giảm đau và kiện tỳ chỉ tả. Ngoài ra, mộc hương nướng còn có tác dụng hòa hoãn hành khí, giúp sức cho đại tràng và cầm tả lỵ.
Mộc hương thường được sử dụng để điều trị nhiều tình trạng khác nhau như đau, trúng khí độc gây ngất xỉu, tiểu tiện bế tắc, đầy bụng, đau bụng, khó tiêu, nôn mửa, và tiêu tả đi lỵ.
Một số bài thuốc được tham khảo sử dụng với mộc hương sau đây:
Trường hợp lỵ mạn tính, có thể sử dụng mộc hương và hoàng liên với liều lượng bằng nhau, tán bột thành viên và uống mỗi lần 0,2 đến 0,5g, ngày 2 đến 3 lần.
Trường hợp trẻ em bị tiêu chảy do thức ăn tích trệ, có thể sử dụng mộc hương kết hợp với mạch nha, bạch truật, hoàng liên, chỉ thực, trần bì, sơn tra, thần khúc, sa nhân, liên kiều, và la bạc tử.
Trường hợp viêm đại tràng mạn tính thể co thắt và rối loạn tiêu hóa lâu ngày, có thể sử dụng một hỗn hợp các vị thuốc bao gồm mộc hương, hoài sơn, ý dĩ, bạch truật, đẳng sâm, phụ tử, can khương, thương truật, chỉ thực, nhục quế, và xuyên tiêu.
Trường hợp viêm loét dạ dày - tá tràng, có thể sử dụng mộc hương kết hợp với bạch thược, phục linh, kỷ tử, đương quy, đại táo, xuyên khung, táo nhân, a giao, trần bì, ngũ vị tử, và gừng.
Việc sử dụng mộc hương cần phải tuân theo liều lượng đúng và được tùy chỉnh phù hợp với tình trạng sức khỏe của mỗi người. Đối với việc sử dụng các bài thuốc uống chứa mộc hương, việc thăm khám, chẩn đoán và kê đơn nên được thực hiện bởi người có chuyên môn trong lĩnh vực y học.
Tiêu lá tím hay còn gọi là tất bạt, tiêu lốt, hồ tiêu dài, tiêu dài, là một vị thuốc y học cổ truyền được dùng trong trị ho, chống sưng tấy, dịu đau, lợi kinh, sâu răng; chữa ăn uống không tiêu, viêm khí quản mãn tính, ho và cảm lạnh.
Cây Bột chàm là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Đây là dược liệu có vị mặn, tính hàn tác dụng điều trị các bệnh như mụn nhọt, viêm sưng, viêm gan, viêm phế quản...
