Cây nữ lang – Vị thuốc Đông y quý giúp an thần, cải thiện giấc ngủ

1. Công dụng nổi bật của cây nữ lang

Cây nữ lang đã được con người sử dụng từ thời Hippocrates – cha đẻ của y học phương Tây – để điều trị các chứng đầy hơi, rối loạn tiêu hóa và bệnh đường tiết niệu. Đến cuối thế kỷ 16, công dụng của cây trong việc điều trị mất ngủ và các rối loạn thần kinh mới được phổ biến rộng rãi.

Các nghiên cứu hiện đại đã chỉ ra rằng, trong cây nữ lang chứa acid Valerenic và các dẫn xuất Valepotriates – những hoạt chất có khả năng tác động lên thụ thể GABA trong não bộ. GABA là một acid amin quan trọng giúp cân bằng hoạt động thần kinh, làm dịu tâm trí, giảm lo âu và hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên. Nhờ đó, sử dụng nữ lang giúp người bệnh ngủ sâu hơn, không còn trằn trọc hay mệt mỏi khi thức dậy.

Khác với thuốc ngủ tổng hợp trong Tây y, vị thuốc này không gây nghiện, không làm giảm trí nhớ hay ảnh hưởng đến khả năng tập trung. Một nghiên cứu trên hơn 11.000 người bị mất ngủ cho thấy, 94% người tham gia đã cải thiện chất lượng giấc ngủ đáng kể sau khi sử dụng nữ lang.

Ngoài tác dụng an thần, cây nữ lang còn được ứng dụng trong điều trị bệnh dạ dày, tim mạch và gan. Các hoạt chất trong rễ giúp bảo vệ tế bào gan, hỗ trợ điều trị viêm gan B, đồng thời tăng cường lưu thông máu, cải thiện chức năng tim mạch và giảm co thắt dạ dày.

2. Các bài thuốc Đông y từ cây nữ lang

Theo Đông y, bộ phận dùng làm thuốc chủ yếu là phần rễ của cây, được thu hái vào mùa thu. Nữ lang có vị ngọt, cay, tính ấm, không độc, đi vào hai kinh Tâm và Can. Vị thuốc này có tác dụng ích khí, an thần, lợi trung tiện và sát trùng.

Từ lâu, đồng bào vùng cao Tây Bắc đã biết dùng rễ cây nữ lang phơi khô để nấu nước uống giúp dễ ngủ và giảm đau đầu. Ở Ấn Độ, người dân còn sử dụng nữ lang thay thế cho cây hiệt thảo (Valeriana officinalis L.) để chữa các chứng loạn thần, động kinh, hay thần kinh suy nhược.

Trên lâm sàng, cây nữ lang được ứng dụng linh hoạt trong nhiều bài thuốc khác nhau:

• Chữa mất ngủ: Dùng 10–15g nữ lang khô sắc nước uống mỗi ngày.
• Giảm đau dạ dày: Rễ nữ lang sao khô, tán bột mịn, hòa nước uống ngày 2 lần, mỗi lần 4g.
• Tăng cường sức khỏe tim mạch: Dùng 10–15g nữ lang kết hợp 20g cây dong riềng đỏ sắc nước uống.
• Chữa thần kinh suy nhược: Ngâm 100g nữ lang trong 1 lít rượu trắng 7–10 ngày, mỗi lần dùng 10–15ml.
• Chữa cảm mạo: Lá nữ lang tươi 15g kết hợp gừng tươi 3g sắc uống.
• Chữa viêm dạ dày mạn tính: Dùng 15g rễ nữ lang, 10g sa nhân, 15g trần bì và 15g bạch truật, sắc uống hằng ngày.

3. Những ai nên dùng cây nữ lang

TS Nguyễn Xuân Xã – bác sĩ, giảng viên khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết, nhờ đặc tính an toàn và lành tính, cây nữ lang phù hợp cho nhiều đối tượng khác nhau:

• Người thường xuyên mất ngủ, lo âu, căng thẳng.
• Người bị co giật, động kinh hoặc rối loạn thần kinh nhẹ.
• Người mắc bệnh dạ dày, viêm loét dạ dày tá tràng.
• Người mắc bệnh tim mạch, thiếu máu cơ tim, huyết áp không ổn định.

Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, người bệnh nên tham khảo ý kiến thầy thuốc hoặc bác sĩ chuyên khoa Y học cổ truyền trước khi sử dụng. Việc dùng đúng liều lượng và đúng cách sẽ giúp phát huy tối đa công dụng của cây nữ lang mà không gây ra tác dụng phụ.

Cây nữ lang là món quà quý từ thiên nhiên, vừa mang giá trị dược lý hiện đại vừa gắn liền với tri thức Y học cổ truyền dân tộc. Nhờ khả năng an thần, cải thiện giấc ngủ, hỗ trợ tiêu hóa và tim mạch, loài cây này xứng đáng được xem là vị thuốc vàng giúp con người cân bằng thể chất và tinh thần trong cuộc sống hiện đại.