Tất cả các bộ phận của sen, từ hạt, lá, tâm đến ngó, đều có tác dụng hỗ trợ chữa trị bệnh tật, ngoài ra, chúng cũng được ưa chuộng làm gia vị trong ẩm thực Việt Nam, mang lại hương vị mới mẻ cho món ăn và có lợi cho sức khỏe.
Hãy cùng giang viên Trường Cao đẳng Y dược Pasteur khám phá các tác dụng chữa bệnh của Sen và vị thuốc quý này nhé!
1.Đặc điểm thực vật của cây sen
Cây Sen có tên gọi khác: Liên hoa, quỳ.
Tên khoa học: Nelumbo nucifera - Nelumbonaceae (thuộc họ Sen ).
Mô tả Đặc điểm của cây sen
Cây sen là một cây thuốc quý, thuộc loại cây thủy sinh, sống lâu năm. Có thân rễ mọc sâu dưới bùn rễ dài tới 4m gọi là ngó sen, có màu trắng, hình ống, trong có nhiều lỗ khí tạo thành những rãnh, ngó sen có chồi non mọc ở đầu ngọn.
Lá sen có màu xanh, hình tròn, mọc trên cuống dài và có nhiều gai nhỏ trên cuống. Chiều dài của cuống lá khoảng 1 - 1,5 m, với các gân nổi rõ.
Hoa sen có kích thước lớn, có màu hồng, đỏ, trắng và vàng, chúng mọc trên các cuống dài tương tự như lá. Cuống hoa chứa các cánh hoa ôm lấy lớp nhị màu vàng và đế hoa, nơi chứa nhiều hạt
Quả chứa hạt nhiều gọi là liên nhục. Hạt có 2 lá mầm dày.
Củ sen màu vàng nâu, được hình thành bởi thân rễ phình to, có hình dùi trống.
Sen được thu hoạch vào tháng 7 -9, không chỉ hoa, hạt mà cả thân và lá cũng được sử dụng làm thuốc chữa bệnh trong YHCT
Cây sen có nguồn gốc xuất phát từ Ấn Độ và châu Á. Ở Việt Nam, sen được trồng rộng rãi trên khắp cả nước, đặc biệt là ở các vùng như Đồng Tháp, Vĩnh Long, Trà Vinh, và nhiều nơi khác.
2.Bộ phận dùng - Thành phần hóa học của cây sen
Tất cả các bộ phận của Sen đều được làm thuốc.
Cây sen bao gồm các hoạt chất sau:
Lá sen (Folium nelumbinis còn gọi là Hà Diệp) có tỷ lệ alcaloid toàn phần là 0,21-0,51%, có tới 15 alcaloid, trong đó chất chính là nuciferin 0,15%; còn roemerin coclaurin, dl-armepavin, O-nornuciferin liriodnin…còn có các acid hữu cơ, tannin, vitamin C.
Tâm sen: có chứa asparagin và ancaloid (0.06%).
Ngó sen (Liên ngẫu): có chứa asparagin 2% acginin, trigonelin, tyrocin, … glucoza, vitamin C. Nó cũng chứa khoảng 70% tinh bột, 8% asparagin, và một ít tanin, cùng với các loại vitamin khác như vitamin A, B, PP.
Hạt sen (Thạch liên tử): có chứa nhiều tinh bột, đường, protit 16.6%, chất béo 2%, cacbonhydrat 62%. canxi 0.089%, sắt (Fe) 0.0064%. với các chất coclaurine, lotusine, demethyl, liensinine…
Gương sen (Semen Nelumbinis - Liên phòng): có chứa protit 4.9%, chất vé 0.6%, cacbon hydrat 9% carotin 0.00002%, nuclein 0.00009%, vitamin C 0.017%.
Nhị sen (Liên tu): chứa tanin và một số hoạt chất khác.
3. dụng – Công dụng cây Sen :
Các bộ phận trên cây sen từ lá sen, hoa sen, tâm sen, hạt sen… đều được sử dụng, làm thuốc trong y học cổ truyền từ nhiều năm nay và trong Tây Y gần đây.Ngoài hiệu quả trong hỗ trợ điều trị bệnh, một số hoạt chất trong Sen đã được chiết xuất để sản xuất các loại thuốc điều trị bệnh hiệu quả, an toàn.
*Theo Đông y:
Hạt sen: Có vị ngọt tính bình và được coi là thực phẩm bổ dưỡng, có tác dụng bồi bổ cơ thể, chữa di mộng tinh, suy nhược thần kinh, mất ngủ, và tiêu hóa kém. Nó được xem là một nguồn dinh dưỡng tốt cho cả trẻ em và người già.
Hạt sen còn sử dụng như 1 món ăn
Tâm sen: Có vị đắng tính hàn và được sử dụng để ức chế dục tính, hỗ trợ trong chữa di tinh và an thai. Nó cũng giúp giảm co bóp ruột, làm giảm đau bụng, và hỗ trợ trong việc điều trị các vấn đề như im hồi hộp, mộng tinh, mất ngủ, và huyết áp cao.
Ngó sen: có vị ngọt, tính mát. và có tác dụng cầm máu cũng như thanh nhiệt giải độc. Thường được sử dụng để chữa sốt cao và các trường hợp chảy máu như đi ngoài ra máu, tiểu tiện ra máu, nôn ra máu, và rong kinh.
Mầm ngó sen
Mầm ngó sen tốt trong việc cầm máu, tráng dương
Mầm ngó sen có công dụng điều trị các bệnh ra máu như đi tiểu ra máu… Theo Y học cổ truyền mầm ngó sen có vị ngọt chát, tính bình, kinh can tâm vị có ta có tác dụng tốt trong việc điều trị cầm máu, an thần, tráng dướng.
Những bài thuốc điều trị bệnh từ mầm ngó sen:
Trị nôn ra máu: 20g mầm ngó sen, 8-10g cuống sen sắc lấy nước uống.
Trị đi tiểu ra máu: 30g ngó sen, huyết dương cao sắc lấy nước uống
Gương sen: có vị đắng, chát, tính mát, tác dụng cầm máu như chảy máu tử cung, đi ngoài ra máu, đau bụng do ứ huyết, băng huyết.
Gương sen (Đài sen)
Lá sen: Có vị đắng, tính bình, và tác dụng cầm máu, thường dùng để chữa thử thấp tiết tả, thủy chỉ phù thũng, nôn ra máu, chảy máu cam, băng huyết, và đi lỵ ra máu. Theo kinh nghiệm dân gian, lá sen cũng được cho là có tác dụng hạ mỡ máu, xơ vữa mạch máu, chữa đau đầu, đái đường, và hạ huyết áp cao.
Nhị sen: Có tính lương, vị đắng mát, tác dụng cầm máu và tác dụng cầm máu, thường dùng để chữa băng huyết, thổ huyết, thần kinh suy nhược, di mộng tinh, mất ngủ, táo bón, bí đại tiểu tiện, điều hòa huyết áp, và chứng ngực sườn đầy tức.
Cánh hoa Sen
Cánh hoa sen làm đẹp da
Làm đẹp da: Trong làm đẹp da theo y học Ấn Độ, hoa sen được nghiền thành bột nhão và đắp lên da để nuôi dưỡng và tái tạo tế bào da, giúp da mịn màng và trẻ trung hơn. Tinh dầu từ hoa sen giúp sản xuất melanin nhiều hơn, bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV.
Ngừa ung thư: Hoa sen có chứa lượng lớn acid Ascorbic là một chất chống oxy hóa mạnh giúp cơ thể ngăn ngừa ung thư và các bệnh nguy hiểm khác như: đột quỵ, tim mạch.
Trị thiếu máu: Do có chứa nhiều thành phần rất công hiệu trong việc tái tạo tế bào máu. Do đó dùng làm thuốc, làm thực phẩm chữa thiếu máu hữu hiệu.
Giúp xương chắc khỏe: trong hoa sen có Phốt pho là yếu tố quan trọng giúp xương chắc khỏe, chống loãng xương đối với người lớn tuổi.
* Theo Tây y
Cây sen ngăn ngừa đột qụy, bảo vệ tim,
Trong củ, lá và tâm sen có chứa: vitamin nhóm B, kali natri, giúp bảo vệ tim, tránh các cơn đau thắt ngực, kiểm soát sự tiết mồ hôi của cơ thể, nhịp tim điều hòa và huyết áp ở mức ổn định, cường độ homocysteine trong máu được kiểm soát.
Cây sen giúp bảo vệ tim, ngăn ngừa đột quỵ
Cây sen giúp điều hòa huyết áp
Trong củ, lá, tim sen có chứa hàm lượng lớn kali giúp cân bằng huyết áp, giảm sự co lại và xơ cứng mạch máu, tăng lưu lượng máu và làm giảm sự chèn ép trong hệ thống tim mạch, làm giảm các triệu chứng như: hoa mắt, chóng mặt, đau đầu dữ dội, đau tức ngực…
Cây sen hỗ trợ điều trị mất ngủ
Trong củ, lá và tâm sen có nhiều khoáng chất như: magie, kẽm, mangan, sắt, đồng có tác dụng trong việc điều trị mất ngủ, khó ngủ, đặc biệt ở người cao tuổi và trầm cảm suy nhược, làm việc căng thẳng.
Cây sen giúp tinh thần minh mẫn, cải thiện tâm trạng.
Trong củ, lá và tâm sen có chứa: vitamin B có tác dụng điều chỉnh và xoa dịu các triệu chứng khó chịu như: stress, suy nhược thần kinh, căng thẳng, đau đầu, tạo cảm giác thoải mái, vui vẻ.
Cây sen giúp ngăn ngừa táo bón
Củ, lá, và tâm sen chứa cellulose, một loại chất xơ không hòa tan giúp làm sạch ruột, kích thích hoạt động ruột, làm mềm phân, và ngăn ngừa táo bón. Đồng thời, trong củ sen có chứa nhiều vitamin C, B, chất xơ, khoáng chất … làm giảm tình trạng táo báo, khó tiêu, tăng khả năng hấp thụ dưỡng chất. tốt cho tiêu hóa.
Cây sen hỗ trợ giải độc gan, chữa xuất huyết
Trong củ, lá, tâm sen chứa tanin có tác dụng cải thiện các bệnh lý về gan như gan nhiễm mỡ, thanh nhiệt, giải độc giúp gan khỏe mạnh hoạt động tốt. Đặc biệt trong củ sen có chứa nhiều tinh bột, protein, aspartic, vitamin C… có tác dụng làm giảm các triệu chứng như: xuất huyết dưới da, chảy máu chân răng, cầm máu, xuất huyết đường tiêu hóa.
Cây sen giúp hỗ trợ giảm cân:
Với lượng vitamin, khoáng chất và chất xơ dồi dào, cây sen cung cấp ít calo nhưng có hiệu quả trong việc điều chỉnh hoạt động ruột, tăng cường hệ tiêu hóa, giảm cảm giác thèm ăn và ngăn ngừa béo phì. Do đó, sen là lựa chọn phù hợp cho những người đang thực hiện chế độ ăn kiêng để giảm cân.
Cách thực hiện: Cho lá sen vào ấm sắc với 1lit nước uống thay nước lọc hàng ngày.
Cây sen hỗ trợ giảm cân hiệu quả
4.Những lưu ý khi sử dụng Sen
Hạt, củ và tâm sen, lá sen có tình bình, không độc cho nên không gây tác dụng phụ. Do đó, việc ăn quá nhiều hạt sen có thể gặp 1 số vấn đề như sau:
- Gây táo bón, đầy bụng, khó tiêu do hạt sen chứa nhiều chất dinh dưỡng việc dùng quá nhiều sẽ gây tác dụng phụ.
- Gây mệt mỏi, suy giảm trí nhớ rối loạn nhịp tim, và giảm ham muốn tình dục ở cả nam và nữ. Do ăn quá 2g/ ngày, không nên dùng liên tục trong vòng 1 tuần. Nghỉ thời gian để cơ thể dễ hấp thụ sau đó tiếp tục sử dụng tiếp.
- Tuyệt đối không nên dùng lá sen cho phụ nữ có thai và cho con bú
- Không dùng lá sen khi phụ trong thời kỳ hành kinh.
- Những người mắc chứng bệnh tim mạch, nam giới yếu sinh lý không nên sử dụng tâm sen.
- Sử dụng nước uống từ lá sen trong thời gian dài có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh lý và làm giảm ham muốn tình dục
Cây Sen có nhiều công dụng trong việc chữa trị bệnh, và là những món ăn bổ dưỡng hằng ngày của chúng ta. Với những chia sẻ trên sẽ giúp mọi người nắm được những thông tin cần thiết về loại thảo dược này trong quá trình dùng cũng như biết cách sử dụng để đạt hiệu quả chữa trị bệnh tốt nhất./.
Trong kho tàng dược liệu Y học cổ truyền, Tục đoạn là một trong những vị thuốc được đánh giá cao nhờ công dụng phong phú và hiệu quả rõ rệt, đặc biệt trong việc hỗ trợ xương khớp, an thai và chữa trị tổn thương do sang chấn.
Bổ cốt chỉ là một vị thuốc Nam có giá trị cao trong kho tàng y học cổ truyền. Với khả năng hỗ trợ chức năng thận, cải thiện tiêu hóa và tăng cường sinh lực, bổ cốt chỉ thường xuất hiện trong nhiều bài thuốc cổ phương điều trị các chứng bệnh mạn tính.
Cây gáo nước là một trong những loài cây được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh trong y học cổ truyền. Mỗi loại cây gáo nước mang đến những tác dụng khác nhau, nhờ vào các thành phần hóa học có trong vỏ, lá và hoa của chúng.
Các Trường Cao đẳng Y Dược cấp thiết về chuẩn hóa chương trình đào tạo để chuẩn bị cho kỳ thi đánh giá năng lực hành nghề theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023, đảm bảo sự đồng bộ với chuẩn năng lực Quốc gia.
