Cây hoàn ngọc được biết đến là một loại dược liệu quý với nhiều công dụng cho sức khỏe. Hoàn ngọc thường xuất hiện trong các bài thuốc y học cổ truyền với công dụng kháng khuẩn, kháng nấm hiệu quả.
Cây hoàn ngọc còn có nhiều tên gọi khác như cây xuân hoa, cây nhật nguyện, cây con khỉ. Tên khoa học của cây là Pseuderanthemum palatiferum (Wall.) Radlk, thuộc họ Ô rô (Acanthaceae). Đây là loại cây bụi sống lâu năm, chiều cao trung bình từ 1 – 2m, thân xanh, phân nhiều nhánh và khi già hóa gỗ chuyển màu nâu.
Lá cây mọc đối, hình mũi mác dài từ 12 – 17cm, đầu lá nhọn, cuống dài khoảng 2cm. Hoa màu trắng tím nhạt, thường mọc thành cụm ở đầu cành, có cấu trúc lưỡng tính với 5 cánh. Quả cây hoàn ngọc dạng nang, chứa 4 hạt nhỏ.
Cây hoàn ngọc được chia thành hai loại chính:
Hoàn ngọc đỏ: Lá non có màu nâu hoặc nâu đỏ, vị chát và chua nhẹ, bề mặt phủ lông tơ.
Hoàn ngọc trắng: Lá xanh nhạt, chứa nhiều dịch nhớt, khi phơi khô có thể giữ màu nguyên vẹn hoặc chuyển sang bạc trắng. Loại này được trồng phổ biến để làm thuốc vì có nhiều hoạt chất có lợi.
Phần lá và rễ cây là bộ phận được sử dụng làm thuốc. Dược liệu được thu hái quanh năm, dùng tươi hoặc phơi khô trong bóng râm để bảo quản.
Theo nghiên cứu, trong cây hoàn ngọc có chứa nhiều thành phần quý như flavonoid, sterol, saponin, axit hữu cơ, carotenol, đường khử, cùng hàm lượng lớn canxi và protein. Những hoạt chất này giúp kháng viêm, ngăn ngừa gốc tự do và hỗ trợ phòng chống ung thư.
Theo bác sĩ, giảng viên Nguyễn Thanh Mai hiện đang công tác tại Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết, cây hoàn ngọc có vị đắng nhẹ, tính mát. Rễ và vỏ thường được dùng để thanh nhiệt, giải độc, cầm máu và tiêu viêm. Lá cây không thay đổi tính vị theo tuổi, thường được dùng để chữa sốt cao, cảm cúm, tiêu chảy, lỵ, tiểu ra máu, mụn nhọt hay sẹo lồi.
- Hỗ trợ điều trị một số bệnh ung thư giai đoạn đầu.
Nhờ những tác dụng này, cây hoàn ngọc được xem là dược liệu lành tính, thường xuất hiện trong nhiều bài thuốc y học cổ truyền.
Không chỉ dừng lại ở y học cổ truyền, nhiều công trình khoa học đã chứng minh giá trị dược lý của hoàn ngọc:
- Kháng khuẩn, kháng nấm: Cao chiết từ lá hoàn ngọc có khả năng ức chế vi khuẩn gram âm, gram dương, nấm men và nấm mốc thường gây bệnh ở người.
- Ức chế enzym MAO: Ở nồng độ 6mg/ml, chiết xuất hoàn ngọc ức chế đến 69,9% enzym MAO, giúp hỗ trợ thần kinh và chống lão hóa.
- Thủy phân protein: Dịch chiết lá hoàn ngọc thể hiện hoạt tính proteinase, giúp phân giải protein, có lợi trong quá trình tiêu hóa.
- Ổn định huyết áp và bảo vệ gan: Các nghiên cứu lâm sàng chỉ ra rằng hoàn ngọc giúp ổn định huyết áp, hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày – tá tràng, bệnh gan, viêm thận.
Dựa trên công dụng dược lý, nhiều bài thuốc y học cổ truyền đã lưu truyền:
- Chữa tiểu rắt, tiểu ra máu: Dùng 15 – 25 lá hoàn ngọc giã nát, vắt lấy nước uống hàng ngày.
- Điều trị viêm loét dạ dày: Ăn 7 lá hoàn ngọc tươi kèm rau sống, 2 lần/ngày trong 1 tuần.
- Chữa tiêu chảy, lỵ: Nhai trực tiếp 5 – 15 lá tươi, ngày 2 lần liên tục 7 ngày.
- Chữa viêm gan, xơ gan: Nhai 10 lá tươi trước bữa ăn hoặc dùng lá khô tán bột trộn với tam thất theo tỷ lệ 1:1.
- Hỗ trợ ung thư: Giai đoạn đầu nhai 10 lá tươi/ngày, giai đoạn nặng tăng lên 15 lá, kết hợp uống thêm nước sắc lá.
- Ổn định huyết áp: Sắc rễ hoàn ngọc trên 7 năm tuổi, uống thay trà hàng ngày.
- Chữa viêm đại tràng: Sắc 40g thân lá hoàn ngọc khô với 10g khổ sâm, uống chia nhiều lần trong ngày.
Mặc dù là dược liệu lành tính, không chứa độc, nhưng hiệu quả chữa bệnh từ cây hoàn ngọc còn tùy thuộc vào cơ địa từng người. Người bệnh không nên tự ý sử dụng thay thế hoàn toàn thuốc điều trị mà cần tham khảo ý kiến thầy thuốc. Ngoài ra, khi dùng lá tươi nên nhai thật chậm để hoạt chất phát huy tối đa công dụng.
Cây hoàn ngọc là vị thuốc quý trong Y học cổ truyền và đã được khoa học hiện đại xác nhận nhiều tác dụng dược lý quan trọng. Với khả năng kháng khuẩn, thanh nhiệt, bảo vệ gan và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý, hoàn ngọc ngày càng được ứng dụng rộng rãi. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, người bệnh nên kết hợp sử dụng dược liệu dưới sự hướng dẫn của thầy thuốc chuyên môn.
Cây hoàn ngọc được biết đến là một loại dược liệu quý với nhiều công dụng cho sức khỏe. Hoàn ngọc thường xuất hiện trong các bài thuốc y học cổ truyền với công dụng kháng khuẩn, kháng nấm hiệu quả.
Hàu là thực phẩm nhiều dinh dưỡng, không chỉ phần thịt hàu mới quý giá mà vỏ hàu – trong Y học cổ truyền gọi là mẫu lệ – cũng được xem là một vị thuốc quan trọng, có tác dụng hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh.
Dưỡng âm thanh phế thang là một bài thuốc Đông y có giá trị đặc biệt trong điều trị các bệnh lý liên quan đến phế âm hư, khô táo, thường gặp ở những bệnh nhân viêm họng mạn tính, bạch hầu, ho khan lâu ngày.
Cây quế không chỉ là gia vị quen thuộc trong ẩm thực mà còn được biết đến như một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Với đặc tính ấm, cay, thơm, quế mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt trong hỗ trợ điều trị bệnh.
