Ngoài việc là một nguồn dinh dưỡng, theo y học cổ truyền, quýt còn được coi là một loại vị thuốc quý.
Đặc điểm cây Quýt
Quýt là một loại cây gỗ nhỏ, có hình dạng chắc chắn và đều đặn, với thân và cành mang những gai nhỏ. Lá của quýt thường là lá đơn, mọc đơn lẻ; chúng có hình dạng như ngọn giáo hẹp, có khớp và viền mép ở phần trên của cuống lá. Hoa của quýt có kích thước nhỏ, màu trắng, mọc ở kẽ lá, phát ra mùi thơm dịu. Về quả của quýt, chắc hẳn ai cũng đã quen thuộc rồi. Quả thường có hình dạng hơi dẹt hình cầu, màu sắc từ vàng cam đến đỏ, vỏ mỏng không gắn chặt với múi nên dễ bóc; bên trong, phần thịt của quả mềm mại, thơm ngon và hạt màu xanh.
Quả khi chin có màu vàng, mọng nước
Phân bố của cây quýt trên thế giới có nguồn gốc từ Trung Quốc và Ấn Độ. Tuy nhiên vì sự ngon ngọt và tiện lợi của quýt, nó đã được trồng rộng khắp trên các châu lục.
Tại Việt Nam, quýt được trồng phổ biến nhất ở các tỉnh như Hà Giang, Tuyên Quang, Hưng Yên, Bắc Giang, Nghệ An, Hà Tĩnh và Huế...
Công dụng trong Y học cổ truyền
Theo y học cổ truyền, các bác sĩ thường sử dụng vỏ của quả quýt chín để làm Trần bì. Quá trình này đòi hỏi phải bóc vỏ quả và phơi khô, nhằm tăng tính hiệu quả của Trần bì, đặc biệt là khi để lâu. Trong quá trình chuẩn bị Trần bì, vỏ quả được tách ra từ lớp vỏ bên trong. Ngay cả khi quả còn xanh, vỏ cũng có thể được bóc ra và phơi khô, tạo thành Thanh bì. Hạt của quả khi chín và phơi khô được gọi là Quất hạch.
Phần thịt của quả quýt chứa nhiều nước. Nước này có hương vị ngọt chua, mang đặc tính mát mẻ; nó giúp giải khát, làm dịu phổi, làm thông thoát, giúp loại bỏ đờm và mang lại cảm giác sảng khoái.
Tinh dầu từ vỏ quả và lá quýt có tác dụng chữa ho và đờm, đồng thời hỗ trợ tiêu hóa.
Vỏ quýt xanh (Thanh bì) có vị đắng, cay và tính ấm. Với công dụng làm sạch khí huyết, giảm nghẹt, loại trừ nghẹt đọng, giảm đau và kích thích tiêu hóa mạnh mẽ hơn Trần bì.
Vỏ quýt chín (Trần bì) có vị đắng thanh và mùi thơm với tính ấm; nó giúp làm sạch khí huyết, loại trừ đờm đạm, tốt cho tiêu hóa và giảm nghẹt tại hệ tiêu hóa.
Quả Quýt giàu Vitamin C
Công dụng dược lý
Theo y học hiện đại, dầu quýt được xem là có khả năng chống lại sự phát triển của nấm mốc và một số loại vi khuẩn gây bệnh như E.coli và Staphylococcus aureus (tụ cầu khuẩn vàng).
Nghiên cứu về tác dụng của nước ép quýt đối với việc điều trị ung thư đã chỉ ra rằng nước ép quýt có thể ngăn chặn sự phân chia của tế bào ung thư. Đặc biệt, nghiên cứu cho thấy nước ép từ quả quýt chưa chín có hiệu quả hơn so với quả quýt đã chín.
Vỏ Quýt với tên gọi Trần bì chứa tinh dầu
Các loại hạt và vỏ của các loại trái cây thuộc họ cam chanh như cam, bưởi, kiwi, dưa, cam, và nho được biết đến có khả năng chống oxy hóa và ngăn chặn quá trình lão hóa. Trong số đó, vỏ của giống nho trắng và hạt của quýt được xác định là có hoạt tính chống oxy hóa cao nhất.
Nghiên cứu về tác dụng hạ lipid máu của quả quýt đã chỉ ra rằng việc sử dụng 1ml/kg quả quýt trong 30 và 45 ngày trên chuột thí nghiệm có thể giúp giảm cholesterol toàn phần và tăng mức HDL (mỡ tốt) trong máu.
Một nghiên cứu khác về hoạt động bảo vệ gan của chiết xuất tinh dầu cam đã chỉ ra rằng dầu cam có thể giảm mức men gan ALT trong máu, làm giảm tổn thương gan do carbon tetrachloride gây ra. Tuy nhiên, không có ảnh hưởng đáng kể đến men gan AST.
Những điều cần lưu ý khi sử dụng
Quýt được coi là một loại trái cây dễ tiêu hóa và an toàn, nên bạn có thể thường xuyên thưởng thức. Tuy nhiên, khi sử dụng các sản phẩm như Quất bì, Thanh bì, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ y học cổ truyền trước:
Tránh sử dụng khi có triệu chứng đàm thấp.
Không phù hợp cho người có ho khan do âm hư hoặc khô khốc.
Cam quýt là một nguồn axit xitric và vitamin đáng kể. Nó cung cấp các dưỡng chất quan trọng cho sự phát triển và tăng trưởng. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng trái cây họ cam quýt có nhiều lợi ích cho sức khỏe như chống ung thư, kháng khuẩn, chống oxy hóa, chống viêm, và bảo vệ gan.
Tinh dầu quýt được coi là một trong những loại tinh dầu hiệu quả nhất để giảm căng thẳng và cảm giác buồn nôn. Aromatherapy, phương pháp sử dụng mùi hương từ tinh dầu, đã được khoa học chứng minh là có tác dụng tích cực khi hít thở vào cơ thể.
Chu sa, hay còn gọi là thần sa, là vị thuốc quý trong Y học cổ truyền, nổi tiếng với khả năng thanh nhiệt, an thần, trấn tĩnh tâm trí và ổn định tinh thần.
Trong kho tàng dược liệu Y học cổ truyền, Tục đoạn là một trong những vị thuốc được đánh giá cao nhờ công dụng phong phú và hiệu quả rõ rệt, đặc biệt trong việc hỗ trợ xương khớp, an thai và chữa trị tổn thương do sang chấn.
Bổ cốt chỉ là một vị thuốc Nam có giá trị cao trong kho tàng y học cổ truyền. Với khả năng hỗ trợ chức năng thận, cải thiện tiêu hóa và tăng cường sinh lực, bổ cốt chỉ thường xuất hiện trong nhiều bài thuốc cổ phương điều trị các chứng bệnh mạn tính.
Cây gáo nước là một trong những loài cây được biết đến với nhiều công dụng chữa bệnh trong y học cổ truyền. Mỗi loại cây gáo nước mang đến những tác dụng khác nhau, nhờ vào các thành phần hóa học có trong vỏ, lá và hoa của chúng.
