Thanh dinh thang – Bài thuốc Đông y thanh nhiệt giải độc, trị sốt cao mê sảng

Bài thuốc được phát triển từ Tê giác địa hoàng thang, nhưng có sự gia giảm vị thuốc nhằm tăng cường công năng thanh nhiệt, giải độc, thanh tâm và dưỡng âm.

Thành phần và cách dùng

Bài thuốc gồm 9 vị: Tê giác (1–4g), Sinh địa (20–40g), Ngân hoa (12–20g), Liên kiều (8–20g), Hoàng liên (4–8g), Trúc diệp tâm (4–8g), Đan sâm (8–20g), Huyền sâm (8–16g), Mạch môn đông (8–16g).

Cách dùng: Ngày sắc 1 thang, chia 2 lần uống. Tê giác có thể thay bằng ngưu hoàng nhân tạo hoặc sừng trâu trong thực hành lâm sàng hiện nay.

Công dụng

Bài thuốc có công năng chính là thanh nhiệt giải độc, lương dinh thanh tâm, dưỡng âm sinh tân, giúp hạ sốt nhanh, thanh trừ nhiệt độc ở phần dinh huyết, đồng thời làm dịu tình trạng rối loạn tâm thần do nhiệt cực thịnh.

Chữa chứng bệnh

Theo y thư cổ, Thanh dinh thang được dùng trong điều trị các chứng:

• Ngoại cảm nhiệt nhập dinh huyết.

• Sốt cao liên tục, tâm thần mê sảng, nói nhảm, bồn chồn.

• Biểu hiện lưỡi gai đỏ, mạch sác nhỏ.

Trong thực tế lâm sàng hiện đại, bài thuốc thường được các Bác sĩ Đông y áp dụng hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm trùng cấp tính có sốt cao, rối loạn thần kinh trung ương do nhiễm độc, viêm não hoặc viêm màng não ở giai đoạn sớm.

Giải thích bài thuốc

• Tê giác, Sinh địa: vị chủ, có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, giải độc.

• Ngân hoa, Liên kiều: tăng cường công năng thanh nhiệt giải độc, tán hỏa.

• Hoàng liên, Trúc diệp tâm: thanh tâm, tả hỏa, an thần, chống mê sảng.

• Đan sâm: lương dinh, thanh tâm, hoạt huyết, bảo vệ mạch máu.

• Huyền sâm, Mạch môn đông: dưỡng âm, sinh tân, chống hao dịch do sốt cao kéo dài.

Điểm khác biệt so với Tê giác địa hoàng thang là Thanh dinh thang thiên về thanh nhiệt giải độc mạnh hơn, thích hợp khi tà nhiệt còn ở dinh huyết mà chưa xuất hiện tình trạng động huyết, chảy máu. Tuy nhiên, vì không có Đan bì, Xích thược nên công năng lương huyết chỉ huyết và tán ứ còn yếu hơn.

Thanh dinh thang là một trong những bài thuốc Đông y kinh điển, thường được các Bác sĩ Y học cổ truyền lựa chọn khi điều trị bệnh nhân sốt cao mê sảng do nhiệt độc xâm nhập phần dinh huyết. Với sự kết hợp hài hòa giữa các vị thanh nhiệt giải độc và dưỡng âm sinh tân, bài thuốc không chỉ có tác dụng hạ sốt, thanh tâm mà còn giúp phục hồi chính khí. Đây là minh chứng cho giá trị bền vững của Đông y trong điều trị các bệnh cấp tính nặng, đồng thời mở ra cơ hội kết hợp với y học hiện đại để nâng cao hiệu quả điều trị bệnh truyền nhiễm và viêm nhiễm nguy hiểm.