Y học cổ truyền khám phá công dụng chữa bệnh của cây Hoàng đằng

Theo chia sẻ của bác sĩ Y học cổ truyền Hà Tiến Mạnh, cây Hoàng đằng cao tầm 10cm, cứng, nhẵn; phiến lá bầu dục, đầu nhọn, gốc lá tròn hay cắt ngang, có ba gân chính rõ, cuống dài, hơi gần trong phiến, phình lên ở hai đầu. Hoa nhỏ, màu vàng lục, đơn tính , khác gốc, mọc thành chùm dài ở kẽ lá đã rụng, phân nhánh hai lần, dài 30-40cm. Hoa hoàng đằng có lá đài hình tam giác; hoa đực có 6 nhị , chỉ nhị hơi hẹp và dài hơn bao phấn; hoa cái có 3 lá noãn. Quả hạch hình trái xoan, khi chín có màu vàng. Mùa hoa tháng 5-7.

Theo Trung Hoa bản thảo, Hoàng đằng thường được dùng chủ trị viêm yết hầu, quai bị, viêm đường hô hấp trên, viêm kết mạc, viêm gan vàng da, viêm dạ dày – ruột, kiết lỵ, trẻ em tiêu hóa kém, ngộ độc thực phẩm, viêm vòi trứng, viêm nội mạc tử cung cấp tính, viêm xoang bồn (khung chậu), viêm âm đạo, mụt nhọt, bỏng lửa…

Theo nhiều nghiên cứu, trong Hoàng đằng có thành phần  alcaloid mà hoạt chất chính là palmatin có từ 1- 3,5% và một ít jatrorrhizin, berberin và columbamin. Palmatin chiết xuất từ  Hoàng đằng có tác dụng kháng khuẩn, chữa đau mắt, tiêu chảy, kiết lỵ, viêm âm đạo do nấm. Tetrahydropalmatin clorua được chế từ palmatin là thuốc an thần giảm đau.

Theo Đông y, Hoàng đằng có vị đắng, tính hàn, vào 2 kinh tâm và can, có tác dụng giải độc, thanh nhiệt, lợi thấp, sát trùng, thông tiện. Hoàng đằng thường được dùng làm thuốc bổ đắng, chữa các chứng viêm tấy, sốt rét, kiết lỵ, tiêu chảy, bệnh về gan, nóng trong, lở ngứa ngoài da, mắt đỏ có màng, viêm tai chảy mủ. Liều dùng hàng ngày khoảng 6-12g sắc lấy nước uống và nấu nước rửa ngoài. Còn dùng dưới dạng bột, viên hay dung dịch nhỏ mắt.

Sau đây là danh sách một số bài thuốc từ Hoàng đằng do TS Tạ Thị Tĩnh – giảng viên khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh liệt kê cụ thể như sau:

Dự phòng dịch viêm màng não: Hoàng đằng 1 kg, nấu với 5 lít nước cho sôi khoảng nửa giờ , uống mỗi lần 3 muỗng  canh, ngày 2 lần, có thể nhỏ dung dịch này vào mũi và hầu họng.

Phòng trị viêm hóa mủ các vết thương: Hoàng đằng 0,5 kg, nấu với 5 lít nước , sôi khoảng 15 phút, để lắng lọc lấy nước rửa vết thương.

Trị kiết lỵ: Uống 6g bột Hoàng đằng và 1g cao Mức hoa trắng, ngày 2 lần; hoặc phối hợp cao Hoàng đằng và cao Cỏ sữa lá lớn làm thuốc viên chữa kiết lỵ (viên 0,3g, tương đương 1g hoàng đằng khô và 0,5g cỏ sữa khô), người lớn uống 6-8 viên, chia 2 lần. Đặc biệt lưu ý không dùng cho phụ nữ có thai.

Viêm gan truyền nhiễm:  Hoàng đằng 30-60g, Chua me đất lá to 20g. Hầm với xương heo hay thịt gà ăn.

Trị chứng đau mắt đỏ có màng: Hoàng đằng 4g, Phèn chua 2g , tán nhỏ, chưng cách thuỷ gạn lấy nước trong mà nhỏ mắt, ngày 2 lần. Có khi người ta phối hợp Hoàng đằng với Hoàng liên nấu thành thuốc chữa đau mắt.

Điều trị chứng viêm tai có mủ: Bột Hoàng đằng 20g trộn với bột Phèn chua 10g, thổi dần vào tai ngày 2-3 lần.

Trị viêm đường tiết niệu, viêm gam virus, viêm âm đạo, bạch đới , viêm tai trong và hội chứng lỵ: Hoàng đằng, Mộc thông, Huyết dụ, mỗi vị 10-12g, sắc lấy nước uống.