Tiên mao trong Y học cổ truyền thuộc họ sâm cau có tên gọi khác là sâm cau, cồ lốc, ngải cau, lan tiên mao sâm. Theo Đông y, dược liệu Tiên mao có vị cay, tính ấm, hơi độc, có tác dụng thêm sức nóng cường dương, ích tinh, làm se, giảm đau, hạ áp, chống viêm, mạnh gân xương.
Tiên mao là một cây thảo cao từ 20 – 30cm, thân rễ mập hình trụ có nhiều rễ phụ có dạng giống thân rễ. Lá xếp nếp như lá cau, gân song song. Hoa nhỏ, màu vàng. Quả nang, thuôn dài.
Tiên mao tên khoa học là Curculigo orchioides gaerten, thuộc họ thủy tiên (Amaryllidaceae), là một trong các loại cây thảo dược chứa steroid thiên nhiên, có công năng kiểu testosteron - một nội tiết tố sinh dục nam. Bộ phận sử dụng làm thuốc của tiên mao là rễ củ tiên mao với tên thuốc Rhizoma Curculiginis.
Theo các kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại về tiên mao cho biết làm tăng cường công năng miễn dịch, nâng cao năng lực hoạt động của tuyến sinh dục nam, chống lão hóa, tăng cường khả năng chịu đựng của cơ thể trong điều kiện thiếu dưỡng khí, trấn tĩnh, chống co giật, kháng viêm, chống huyết khối, chống nấm, kháng ung thư và nâng cao khả năng chịu nóng của cơ thể; tăng cường hoạt động của tim, làm giãn mạch vành..
Trong Y học cổ truyền, tiên mao tính ấm có vị cay, hơi độc. Tiên mao có tác dụng ích tinh, làm se, cường dương, giảm đau, hạ áp, mạnh gân xương, chống viêm.
Bài thuốc Y học cổ truyền chữa bệnh từ cây tiên mao do giảng viên Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh – TS Nguyễn Hữu Bản cho biết chia sẻ như sau:
Bài thuốc chữa liệt dương do rối loạn thần kinh chức năng: tiên mao 8g; sâm bố chính, hoài sơn, trâu cổ, kỷ tử, ngưu tất, tục đoạn, thạch hộc mỗi vị 12g; cam thảo nam, cáp giới, ngũ gia bì mỗi vị 8g. Sắc uống ngày 1 thang. Hoặc tiên mao, dâm dương hoắc, ngũ gia bì, mỗi vị 125g; nhãn bỏ hạt 100 quả. Tất cả thái nhỏ ngâm với rượu trắng 1.500 – 2.000ml trong 20 ngày. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 20 – 30ml.
Bài thuốc chữa thận dương suy yếu, liệt dương, di tinh, lưng gối đau mỏi, phong thấp: tiên mao 50g thái nhỏ (sao vàng) ngâm với 500ml rượu trắng trong vòng 15 ngày. Mỗi ngày uống 2 lần vào trước 2 bữa ăn chính, mỗi lần 25 – 30ml. Hoặc tiên mao 20g; thục địa, ba kích, phá cố chỉ, hồ đào nhục mỗi vị 16g; hồi hương 4g. Tất cả thái nhỏ, sắc với 400ml nước, còn 100ml, uống làm 2 lần trong ngày.
Bài thuốc dân gian chữa tăng huyết áp, nhất là đối với phụ nữ ở thời kỳ tiền mãn kinh: tiên mao, ba kích, dâm dương hoắc, tri mẫu, hoàng bá, đương quy mỗi vị 12g. Sắc uống trong ngày.
Thuốc bổ thận cho người trung niên và cao tuổi: tiên mao, dâm dương hoắc, tang thầm, tử hà xa, hoài sơn, thỏ ty tử, hoàng tinh, thục địa mỗi vị 15g; sơn thù nhục 12g; thận dê 2 quả. Tất cả nấu nhừ, ăn cái uống nước làm 2 – 3 lần trong ngày.
Chữa tê thấp, đau mình mẩy: tiên mao, hy thiêm, hà thủ ô đỏ mỗi vị 50g; rượu trắng 700ml. Ngâm trong 7 ngày hoặc hơn. Ngày uống 50ml, chia làm 2 lần.
Chữa sốt xuất huyết: tiên mao 20g (sao đen), cỏ nhọ nồi 12g, trắc bách diệp 10g (sao đen) quả dành dành 8g (sao đen). Tất cả thái nhỏ, sắc uống ngày 1 thang.
