Lợi ích đáng kinh ngạc của sa kê trong đông y

 Tuy nhiên, trong Đông y, cây sa kê còn được sử dụng như một vị thuốc. Vậy sa kê có công dụng chữa bệnh gì?

Sức khỏe vàng từ cây Sa kê: Bí quyết Đông y

Cây sa kê, còn được gọi là cây bánh mì, có tên tiếng Anh là breadfruit và tên khoa học là Artocarpus incisa L., thuộc họ Dâu tằm (Moraceae). Ban đầu, cây sa kê được phát hiện ở Malaysia và các đảo thuộc khu vực Thái Bình Dương. Ngày nay, sa kê được trồng phổ biến ở nước ta, đặc biệt là các tỉnh phía Nam.

Cây sa kê là loài cây gỗ lớn, cao trung bình từ 15-20m, với nhựa mủ màu trắng sữa. Cành mảnh thường mọc ngang và tạo thành tán rộng, dày. Cây sa kê có những đặc điểm thực vật như sau:

Lá: Lá cây sa kê lớn, chia thành 3 - 9 thùy lông chim thuôn dài, phiến lá rộng từ 10 - 12cm và dài từ 30 - 50cm, với cuống lá mập. Mặt trên của lá có màu xanh bóng, mặt dưới nhám, lá chuyển sang màu vàng nâu, khô và rụng khi già.

Hoa: Hoa của cây sa kê mọc thành từng cụm gồm cụm hoa đực và cụm hoa cái. Cụm hoa đực có hình chùy hoặc hình đuôi sóc, mỗi hoa đực chỉ có một nhị, trong khi cụm hoa cái có hình cầu hoặc hình ống.

Quả: Quả của cây sa kê là quả kép, to, đường kính từ 12 - 20 cm, có hình trứng hoặc tròn. Vỏ quả có màu xanh lá nhạt hoặc vàng nhạt, phần thịt màu trắng chứa nhiều bột và không có hạt. Thường thì 2 đến 3 quả của cây sa kê sẽ phát triển gần nhau và hình thành thành từng chùm.

Hiện nay, cây sa kê được trồng rộng rãi khắp nơi do có tán lá đẹp, cho bóng mát và quả có giá trị.

Cây sa kê có tác dụng gì?

Phần lớn trong quả sa kê là nước (khoảng 70%) và carbohydrate (khoảng 25%), phần còn lại bao gồm các chất khoáng như kali, kẽm và vitamin. Trong cả Tây y và Đông y, cây sa kê được xem là một vị thuốc quý, mỗi bộ phận của cây từ lá, vỏ, rễ đến nhựa đều có công dụng cụ thể:

Lá: Có tác dụng lợi tiểu, tiêu độc, tiêu viêm, trị mụn nhọt, chữa vàng da do viêm gan, phù thũng. Tro của lá sa kê còn được dùng để chữa các bệnh nhiễm trùng trên da.

Rễ: Có khả năng sát khuẩn, trị ho, hen, đau răng, rối loạn dạ dày và các bệnh về da.

Vỏ: Dùng để trị ghẻ lở.

Nhựa: Chữa tiêu chảy, bệnh lỵ, viêm da, bệnh chàm eczema và vẩy nến.

Quả: Phần được sử dụng nhiều nhất của cây sa kê với những tác dụng nổi bật như:

Kích thích tái tạo tế bào, làm đẹp da: Chứa lượng lớn các hoạt chất chống oxy hóa, quả sa kê giúp kích thích tế bào mới sản sinh và phát triển, loại bỏ tế bào da cũ bị tổn thương, bảo vệ da trước ánh nắng mặt trời.

Giảm viêm da, điều trị các bệnh về da và sản sinh collagen: Chiết xuất từ quả sa kê có tác dụng giảm viêm, ức chế enzym gây viêm da và ngăn ngừa quá trình sản xuất oxit nitric, giúp ngăn chặn viêm da hiệu quả. Ép nước quả sa kê để uống cung cấp lượng vitamin C dồi dào, kích thích sản sinh collagen, tăng tính đàn hồi của da.

Tốt cho tóc: Các dưỡng chất trong quả sa kê giúp tóc khỏe mạnh, như vitamin C tăng cường hấp thu khoáng chất, omega-3 và omega-6 giảm gãy rụng tóc, axit béo cân bằng tiết nhờn và giảm gàu ngứa ở da đầu.

Tăng cường sức đề kháng, hệ miễn dịch, chống nhiễm trùng: Các hoạt chất chống oxy hóa có trong quả sa kê giúp củng cố hệ miễn dịch và bảo vệ cơ thể chống lại nhiễm trùng, bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh và loại bỏ gốc tự do gây hại.

Tăng cường sức khỏe tim mạch: Quả sa kê chứa kali, giúp hạ huyết áp và điều hòa nhịp tim. Chất xơ trong quả sa kê cũng giúp giảm cholesterol xấu, bảo vệ tim mạch.

Tăng cường sức khỏe hệ tiêu hóa: Quả sa kê cung cấp nhiều chất xơ, giúp thải độc ruột và cải thiện nhu động ruột. Các món ăn từ quả sa kê chữa các bệnh tiêu hóa như viêm loét dạ dày, ợ chua, ợ nóng và bảo vệ màng nhầy ruột kết khỏi các hóa chất gây ung thư như ung thư đại tràng.

Kiểm soát bệnh tiểu đường: Chất xơ trong quả sa kê giúp ức chế quá trình hấp thu glucose, hỗ trợ kiểm soát bệnh tiểu đường và hỗ trợ tuyến tụy sản xuất insulin.

Cung cấp năng lượng dồi dào: Quả sa kê là nguồn thực phẩm giàu năng lượng, đặc biệt hữu ích cho những người thường xuyên vận động như vận động viên, với 1 chén sa kê cung cấp 60g carbohydrate.

Ngoài những tác dụng kể trên, các nhà khoa học còn phát hiện hạt cây sa kê chứa 3 loại lectin có đặc tính kháng u hiệu quả và giúp phát hiện các dấu hiệu sinh học của khối u.

Các bài thuốc từ cây sa kê

S Bùi Duy Hưng – giảng viên khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh chia sẻ  Trong Đông y, cây sa kê được sử dụng làm thành phần của nhiều bài thuốc có tác dụng chữa bệnh hiệu quả như sau:

Hỗ trợ điều trị bệnh cao huyết áp: Nấu nước uống hàng ngày từ 2 lá sa kê vàng, 50g rau ngót tươi và 20g lá chè xanh tươi.

Hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường: Nấu nước uống từ 100g lá sa kê già, 100g đậu bắp tươi và 50g lá ổi non. Uống liên tục trong 15 ngày.

Chữa viêm gan: Sắc nước uống hàng ngày từ 100g lá sa kê, 50g diệp hạ châu, 50g cỏ mực khô và 50g củ móp gai tươi.

Chữa mụn nhọt: Có nhiều cách sử dụng cây sa kê để chữa mụn nhọt, như trộn tro lá sa kê với dầu dừa và nghệ tươi giã nát để đắp lên mụn rộp, hoặc giã nát lá sa kê và lá đu đủ tươi, rồi trộn với vôi ăn trầu để đắp lên chỗ da bị mụn.

Các món ăn từ quả của cây sa kê

Ở Việt Nam cũng như nhiều quốc gia khác, quả sa kê được sử dụng như một nguyên liệu chế biến nhiều món ăn hấp dẫn. Người Pháp thường nướng quả sa kê bằng than hoặc lửa trong tro trước khi ăn. Người Ấn Độ thường cắt quả sa kê thành từng lát mỏng và sau đó chiên với bơ hoặc mỡ. Sa kê cũng là một nguyên liệu quan trọng trong món cà ri nổi tiếng của người Ấn Độ và được coi là một món ăn cao cấp.

Ở một số quốc gia khác, quả sa kê được lên men để tạo thành một món ăn tương tự như pho mát, mang lại giá trị dinh dưỡng cao. Bột quả sa kê cũng được dùng để làm nhiều loại bánh ngọt. Quả sa kê tươi có thể được nấu với tôm, cá, hoặc chế biến bằng cách luộc, hấp. Ngoài ra, sa kê có thể được cắt lát, phơi khô rồi nấu với gạo như khoai và sắn.

Những món ăn hấp dẫn được chế biến từ Sa kê

Những lưu ý khi dùng cây sa kê

Mặc dù cây sa kê mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng các nhóm đối tượng sau đây cần thận trọng khi sử dụng sa kê, dù là làm thức ăn hay làm thuốc:

Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú nên tránh sử dụng sa kê để bảo vệ sức khỏe của cả người mẹ và thai nhi, mặc dù vẫn hiện chưa có nghiên cứu nào chứng minh.

Người bị rối loạn đông máu: Không nên dùng quả sa kê vì có thể làm tăng nguy cơ chảy máu.

Người dị ứng với quả sung hoặc chuối: Nên tránh dùng sa kê vì có thể gặp phản ứng dị ứng tương tự.

Người bị huyết áp thấp: Không nên dùng quả sa kê vì có thể làm tụt huyết áp xuống mức nguy hiểm.

Chúng ta có thể dễ dàng thấy cây sa kê được trồng ở nhiều nơi như đường phố, sân nhà hay trường học, nhưng không phải ai cũng biết rõ về các công dụng của nó. Quả sa kê không chỉ là nguyên liệu chế biến món ăn, mà còn là vị thuốc hữu ích cho da, tóc, tim mạch và người bị tiểu đường.

Nguồn: Trường Cao đẳng y dược Pasteur