Ngưu tất là một loại cây thảo mộc thuộc họ rau dền, nổi tiếng với khả năng hỗ trợ lưu thông máu, điều kinh và điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Rễ ngưu tất thường được dùng trong y học cổ truyền để cải thiện các vấn đề viêm khớp, đau lưng, viêm họng và nhiều bệnh lý khác.
Ngưu tất là cây thảo mộc lâu năm thuộc họ rau dền, với phần rễ được sử dụng rộng rãi trong các bài thuốc Đông y. Đây là dược liệu giàu dinh dưỡng, chứa nhiều hoạt chất giúp hỗ trợ chống viêm, giảm đau, và cải thiện các bệnh liên quan đến hệ cơ xương khớp, bài tiết và hô hấp.
Rễ ngưu tất thường được thu hoạch vào khoảng tháng 11 đến tháng 1 khi cây bắt đầu tàn lụi. Rễ sẽ được rửa sạch, cắt bỏ phần gốc thân và rễ con, sau đó phơi hoặc sấy khô. Để dùng trong các bài thuốc, rễ có thể để sống hoặc tẩm rượu và sao vàng tùy theo mục đích điều trị.
Theo chia sẻ của TS Nguyễn Xuân Xã, giảng viên khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh, ngưu tất có tính bình, vị chua và đắng, quy vào kinh can và thận, được dùng theo hai cách chính:
Dùng sống: Có tác dụng lợi tiểu, giảm tiểu rắt, chữa viêm họng, bầm tím, và các vết thương phần mềm.
Dùng chín: Tẩm rượu hoặc muối sao, giúp bổ gan, ích khí, mạnh gân cốt, hỗ trợ chữa đau nhức mình mẩy và phong thấp.
Liều dùng thông thường từ 6-12g/ngày, sắc nước uống hoặc ngâm rượu.
Hỗ trợ chữa tê thấp, đau lưng ở người cao tuổi
Dùng 12g ngưu tất, 12g tỳ giải, 16g độc lực (đơn châu chấu) và 8g thiên niên kiện. Thái mỏng, phơi khô và ngâm rượu. Uống ngày hai lần, mỗi lần khoảng 10ml.
Chữa bí tiểu tiện ở người cao tuổi
Dùng 12g ngưu tất, thục địa, xa tiền tử và hoài sơn, 8g trạch tả, đan bì, phục linh, sơn thù, phụ tử chế và 4g nhục quế. Sắc với 400ml nước còn 100ml và chia thành hai lần uống mỗi ngày.
Giảm viêm họng, mất tiếng, ho lâu ngày
Sắc 20g ngưu tất cùng 10g cam thảo để uống như trà hàng ngày, giúp làm dịu họng và cải thiện tình trạng ho khan, mất giọng.
Ngưu tất và các bài thuốc hỗ trợ bệnh xương khớp
Bài thuốc 1: Ngâm 250g ngưu tất cùng 250g địa hoàng với 1 lít rượu trắng. Uống ngày 2 lần, mỗi lần 20ml để giảm đau lưng, đau khớp và lạnh buốt tứ chi.
Bài thuốc 2: Sử dụng 20g ngưu tất, hoàng kỳ, nhục quế, nhân sâm, xuyên khung, sinh địa, nhục thung dung, ba kích thiên, ngũ vị tử, hải phong đằng, ngũ gia bì, phụ tử chế, xuyên tiêu, phòng phong và 30g gừng tươi. Giã nhỏ, ngâm với 15 lít rượu trắng. Uống ngày 1-2 lần, mỗi lần 10-20ml.
Bài thuốc 3: Dùng 95g ngưu tất, sinh địa hoàng và đậu đen. Đậu đen rang chín, các nguyên liệu khác nghiền nát rồi hấp chín, bọc vải và ngâm với 1,5 lít rượu. Uống 2 lần mỗi ngày trước bữa ăn, mỗi lần 10-20ml.
Dùng đúng liều: Liều lượng phù hợp là chìa khóa để đạt hiệu quả chữa bệnh và tránh tác dụng phụ không mong muốn.
Tham khảo ý kiến bác sĩ y học cổ truyền: Trước khi dùng ngưu tất, người bệnh nên hỏi ý kiến bác sĩ, đặc biệt với người có bệnh nền hoặc đang dùng thuốc khác.
Tránh dùng quá liều: Lạm dụng ngưu tất có thể gây rối loạn tiêu hóa hoặc dị ứng nhẹ.
Ngưu tất là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền với nhiều công dụng vượt trội trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về xương khớp, viêm họng, bí tiểu và phong tê thấp. Sử dụng đúng cách sẽ giúp phát huy tối đa lợi ích của loại thảo dược này, đồng thời góp phần chăm sóc sức khỏe một cách toàn diện và hiệu quả.
