Bán Hạ Tả Tâm Thang – Bài thuốc điều hòa tràng vị, hóa thấp nhiệt

Thành phần của Bán hạ tả tâm thang

• Bán hạ: 6 – 12g

• Hoàng cầm: 6 – 12g

• Can khương: 4 – 6g

• Nhân sâm (hoặc Đảng sâm): 8 – 16g

• Cam thảo (nướng): 4 – 8g

• Hoàng liên: 4 – 6g

• Đại táo: 4 – 6 quả

Cách dùng

Mỗi ngày dùng 1 thang, sắc uống, chia 2 lần.

Công dụng

• Hòa vị giáng nghịch

• Khai bế, tán đầy

• Điều hòa hàn – nhiệt trong trung tiêu

Chủ trị

Bài thuốc được dùng trong các trường hợp:

• Chức năng tràng vị rối loạn, tiêu hóa thất thường

• Hàn nhiệt kết lại với nhau, bụng đầy cứng dưới tâm vị nhưng không đau

• Bụng sôi, tiêu chảy, buồn nôn, chán ăn

• Rêu lưỡi nhờn, hơi vàng

Giải nghĩa bài thuốc

• Bán hạ, Can khương: vị tân ôn, có tác dụng tán hàn, hóa ẩm, giáng nghịch chỉ nôn.

• Hoàng cầm, Hoàng liên: khổ hàn, giúp tiết nhiệt, táo thấp.

• Nhân sâm, Cam thảo, Đại táo: ích khí hòa trung, điều hòa tỳ vị.

Sự kết hợp này tạo nên cơ chế vừa công vừa bổ, vừa tán hàn vừa thanh nhiệt, giúp trung tiêu điều hòa, tràng vị vận hành bình thường, từ đó giải quyết chứng đầy cứng, nôn mửa và tiêu chảy.

Cách gia giảm trong lâm sàng

Tùy theo từng chứng bệnh cụ thể, bài thuốc có thể gia giảm như sau:

• Bớt Can khương, gia Sinh khương → Sinh khương tả tâm thang: trị nôn mửa, thai nôn.

• Tăng lượng Cam thảo → Cam thảo tả tâm thang: trị khí hư, khí kết gây đầy trướng.

• Gia giảm theo triệu chứng:

  • Hàn nặng: tăng Can khương

  • Nhiệt nặng: tăng Hoàng liên hoặc Hoàng cầm

  • Nôn mửa nhiều: thêm Bán hạ, Sinh khương

  • Đau bụng dữ dội: thêm Ngô thù

  • Tiểu tiện ít, bế tắc: thêm Thông thiên thảo, tướng quân can

  • Buồn bực nhiều: thêm Sơn chi tử, Đậu cổ

  • Rêu lưỡi nhờn: thêm Hậu phác, Thương truật

Sự gia giảm linh hoạt giúp bài thuốc ứng dụng hiệu quả trong nhiều tình huống khác nhau của chứng hàn nhiệt lẫn lộn ở trung tiêu.

Theo các Bác sĩ Y học cổ truyền, Bán hạ tả tâm thang là minh chứng tiêu biểu cho nguyên tắc biện chứng luận trị của Đông y: hư – thực, hàn – nhiệt đều được cân bằng.

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Xã - giảng viên Bác sĩ Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh nhận định: “Bán hạ tả tâm thang là một bài thuốc điển hình cho việc xử lý thấp nhiệt ở trung tiêu. Bài thuốc không chỉ loại bỏ tà khí mà còn chú trọng củng cố chính khí, giúp cơ thể tự điều hòa và phục hồi chức năng tiêu hóa".

Với sự kết hợp hài hòa giữa các vị thuốc ôn và hàn, Bán hạ tả tâm thang đã chứng minh giá trị vượt thời gian trong việc điều trị chứng rối loạn tiêu hóa do hàn nhiệt kết hợp. Dưới sự nghiên cứu và ứng dụng hiện nay của các Bác sĩ Đông Y, bài thuốc vẫn giữ vai trò quan trọng trong chăm sóc và bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa.