Cây bồ kết, hay còn được biết đến với các tên gọi như chùm kết, tạo giác, trư nha tạo giác,... Các bộ phận của cây bồ kết được sử dụng trong y học dân gian, bao gồm quả, hạt, và gai bồ kết, với các đặc điểm như sau:
Dược liệu bồ kết nổi tiếng với khả năng làm sạch gầu, giúp tóc trở nên mạnh mẽ và mềm mại,... Ngoài ra, bồ kết còn được biết đến với nhiều ứng dụng khác trong việc bảo vệ sức khỏe như kháng khuẩn, chữa trị sâu răng, ho,… Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những công dụng hữu ích từ bồ kết.
Cây bồ kết thuộc họ Vang (Caesalpiniaceae)
Quả bồ kết, hay còn được gọi là tạo giác (Fructus Gleditschiae), được thu hái khi chín khô. Quả này thường được sử dụng trong y học cổ truyền sau khi loại bỏ hạt, có thể sử dụng sống hoặc được tẩm nước để làm mềm trước khi sấy khô, hoặc trong một số trường hợp, được đốt thành than hoặc xay thành bột. Quả bồ kết có tính ôn, vị cay mặn, và chứa một số hoạt chất như saponin, flavonoit, có tác dụng diệt khuẩn và trị nhiều bệnh như trùng roi âm đạo.
Hạt bồ kết - tạo giác tử (Semen Gleditschiae), được lấy ra từ quả bồ kết chín và sau đó được sấy khô hoặc phơi. Hạt này có tính ôn, vị cay và được sử dụng để tán kết, thông đại tiện, và trị mụn nhọt.
Gai bồ kết, hay còn được gọi là tạo thích (Semen Gleditschiae), là bộ phận được thu hái từ thân cây. Sau khi thu hoạch, gai bồ kết được phơi, sấy khô hoặc thái mỏng trước khi phơi và sấy. Gai của bồ kết có vị cay, tính ôn và chứa hoạt chất có tác dụng làm thông sữa, tiêu ung độc, giảm viêm, và sát trùng.
Một vài công dụng của cây bồ kết được sử dụng trong điều trị như:
Duy trì sức khỏe cho tóc:
Cây bồ kết đã từ lâu được biết đến với khả năng duy trì mái tóc mềm mại và chắc khỏe. Thành phần chính trong quả bồ kết như saponaretin và flavonoizit được chứng minh có khả năng cân bằng hoạt động của tuyến bã nhờn trên da đầu, giảm tình trạng tóc gãy rụng và tái tạo nang tóc. Canxi, protein và các khoáng chất vi lượng trong quả bồ kết cung cấp dinh dưỡng cho chân tóc, giúp duy trì sự mềm mại và giảm rụng tóc.
Các vấn đề bệnh lý da đầu:
Nước sắc từ quả và gai bồ kết có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn và nấm, giúp làm giảm các vấn đề về da đầu như viêm da tiết bã nhờn và nấm da dầu. Gội đầu bằng bồ kết có thể hỗ trợ trong việc điều trị những tình trạng này.
Ngăn ngừa rụng tóc:
Các hoạt chất flavonoid trong quả bồ kết giúp chống lại tình trạng oxy hóa và kích thích sự phục hồi của nang tóc, từ đó giảm thiểu rụng tóc. Các chất chống oxy hóa trong bồ kết cũng có tác dụng ức chế các gốc tự do, một nguyên nhân phổ biến gây ra sự thoái hóa nang tóc và hói đầu.
Điều trị mụn nhọt ngoài da:
Theo Tiến sĩ Bùi Duy Hưng – giảng viên khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết Bồ kết có tác dụng ức chế vi khuẩn và nấm, giúp làm giảm sưng tấy và ngăn ngừa nhiễm trùng. Nước sắc bồ kết có thể được sử dụng để rửa vùng da tổn thương, hỗ trợ trong quá trình điều trị mụn nhọt ngoài da.
Điều trị nhiễm khuẩn đường hô hấp:
Các bệnh viêm nhiễm hô hấp như cảm lạnh, cảm cúm, viêm amidan và viêm họng có thể sử dụng quả bồ kết để điều trị.
Giải pháp tự nhiên cho vấn đề tóc gàu và yếu
Một số bài thuốc được tham khảo sử dụng từ cây bồ kết:
Điều trị bệnh lý da đầu và duy trì sức khỏe tóc:
Gội đầu bằng bồ kết không chỉ mang lại mái tóc mềm mại và chắc khỏe mà còn có tác dụng hỗ trợ trong việc điều trị các vấn đề về da đầu như viêm da tiết bã nhờn, nấm da đầu, đồng thời cung cấp dinh dưỡng cho tóc. Dưới đây là các cách chế biến bồ kết để sử dụng:
Nước bồ kết nấu thông thường: Rang 2-3 quả bồ kết khô cho đến khi thơm, sau đó đun sôi và nấu trong 5-10 phút. Lọc bỏ bã và sử dụng dung dịch này để gội đầu.
Nước bồ kết nấu vỏ bưởi: Kết hợp bồ kết và vỏ bưởi giúp giảm rụng tóc, ngăn ngừa gàu và hỗ trợ điều trị nấm da đầu, viêm da tiết bã nhờn. Sử dụng 2 quả bồ kết khô và 50g vỏ bưởi, đun sôi trong 15-20 phút, sau đó lọc bỏ bã và sử dụng dung dịch nấu được để gội đầu.
Nước bồ kết nấu với hương nhu: Kết hợp bồ kết với hương nhu giúp ức chế tiết dầu, kích thích quá trình mọc tóc mới và ngăn ngừa nấm vi khuẩn. Sử dụng 2 quả bồ kết khô và 1 nắm lá hương nhu tươi, đun sôi trong 10-20 phút, sau đó lọc bỏ bã và sử dụng dung dịch để gội đầu.
Điều trị mụn nhọt:
Chế biến bài thuốc này bằng cách kết hợp các thành phần sau: đương quy, xuyên khung (mỗi vị 14g), quả bồ kết và sinh kỳ (mỗi vị 12g), 10g xuyên sơn giáp. Hỗn hợp này được sắc uống và chia thành 3 lần dùng trong ngày, không để qua ngày sau.
Điều trị mụn bọc do gan huyết nhiệt:
Sử dụng 20g mỗi vị thuốc bao gồm bồ công anh và trái bồ kết để chế biến bài thuốc này. Hỗn hợp thu được sắc uống mỗi ngày một thang.
Phụ nữ sau sinh bị tắc sữa:
Sử dụng nhục quế và cam thảo (mỗi vị 4g), bồ công anh và đương quy (mỗi vị 20g), 10g quả bồ kết, 6g thán khương, 14g xuyên khung, 12g đào nhân. Hỗn hợp dược liệu này sau khi chế biến được sắc với nước và uống mỗi ngày trong một tháng.
Điều trị viêm Amidan:
Sử dụng 10g quả bồ kết để sắc với nước, chia thành 2 lần dùng trong ngày, vào buổi sáng và tối.
Điều trị ho có đờm:
Sử dụng sinh khương, quế chi, quả bồ kết (mỗi vị 1g), 2g cam thảo và 4g đại táo. Hỗn hợp thu được sắc với 600ml nước, đun sôi và chia thành 3 lần uống trong ngày.
Điều trị viêm xoang:
Quả bồ kết khô đốt lên và xông khói vào mũi giúp cải thiện triệu chứng khó thở và nghẹt mũi.
Điều trị đau răng:
Sử dụng quả bồ kết nướng và ngâm với rượu theo tỷ lệ 1:4 trong 1 ngày 1 đêm, sau đó dùng để ngậm vào miệng giúp giảm đau răng.
Điều trị quai bị:
Quả bồ kết được đốt thành than, tán thành bột và trộn với giấm. Dung dịch này được dùng để chấm lên vùng má bị quai bị. Thực hiện bài thuốc này 20-30 phút mỗi lần để đạt được hiệu quả cao.
Một số điểm cần lưu ý khi sử dụng bồ kết trong điều trị bệnh:
Quả bồ kết chứa độc tính, do đó cần hết sức thận trọng khi sử dụng các bài thuốc chứa thành phần này. Các triệu chứng của việc ngộ độc bồ kết bao gồm tức ngực, buồn nôn, cảm giác nóng rát ở cổ, mệt mỏi, đau đầu, và cảm giác chân tay rã rời.
Các phụ nữ mang thai cần tránh sử dụng các loại thuốc chứa bồ kết vì độc tính của nó có thể gây ra nguy cơ sảy thai, sinh non và tăng nguy cơ mắc các vấn đề về dị tật thai nhi.
Người có tỳ vị hư yếu cũng nên hạn chế sử dụng quả bồ kết vì chúng có thể gây ra rối loạn tiêu hóa, chướng bụng, mất ngủ và khó tiêu hóa.
Người mắc các vấn đề về dạ dày và tá tràng cũng nên hạn chế sử dụng quả bồ kết.
Mặc dù bồ kết mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe và được sử dụng trong nhiều phương pháp chữa bệnh, nhưng như mọi loại thuốc khác, bồ kết có thể cũng có một số tác dụng phụ và độc tính. Vì vậy, trước khi sử dụng, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Bộ Y tế đang dự thảo Thông tư quy định tiêu chuẩn chức danh nghề nghiệp Y sĩ đa khoa. Trong đó, Bộ Y tế đề xuất trình độ đào tạo của chức danh y sĩ hạng IV là cao đẳng y sĩ, xếp lương viên chức A0.
Khi bị bong gân chân, nhiều người tìm đến các loại lá thuốc Y học cổ truyền để hỗ trợ giảm sưng, giảm đau và đẩy nhanh quá trình hồi phục. Vậy nên chọn loại lá nào để đắp cho hiệu quả và an toàn?
Quýt gai là loài cây mọc hoang quen thuộc ở vùng đồng bằng, trung du Việt Nam, được dân gian tin dùng như một vị thuốc y học cổ truyền quý. Từ rễ, lá, thân đến quả, quýt gai mang lại nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả, an toàn và dễ áp dụng.
Tang bạch bì – phần vỏ rễ của cây dâu tằm – là một vị thuốc được sử dụng lâu đời trong Y học cổ truyền. Không chỉ nổi bật với khả năng hỗ trợ điều trị nhiều chứng bệnh mãn tính, dược liệu này còn đóng vai trò trong việc điều hòa cơ thể, giúp an thần, tiêu viêm và tăng cường tuần hoàn khí huyết.
