Cây ích mẫu từ lâu đã được y học cổ truyền đánh giá cao nhờ công dụng điều hòa kinh nguyệt, bổ huyết, an thai và hỗ trợ sức khỏe sinh sản nữ giới. Không chỉ vậy, ích mẫu còn giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm viêm và hỗ trợ làm đẹp da, mang lại nhiều lợi ích đáng kể nếu được sử dụng đúng cách.
Cây ích mẫu (tên khoa học: Leonurus japonicus) là một loại thảo dược thân cỏ, thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae). Trong dân gian, cây còn được gọi với nhiều tên khác như ích mẫu thảo, sung úy, chói đèn. Cây có chiều cao từ 0,6m đến 1m, thân vuông, ít phân nhánh và có lông nhỏ phủ toàn thân. Lá cây mọc đối, tùy thuộc vào vị trí mà có hình dạng khác nhau. Lá ở gốc có cuống dài, phiến lá hình tim, mép có răng cưa, trong khi lá trên thân có cuống ngắn hơn và răng cưa rõ hơn. Hoa ích mẫu nhỏ, mọc thành cụm ở kẽ lá, màu hồng hoặc tím nhạt, quả nhỏ có màu xám.
Ích mẫu được biết đến với vị đắng, tính hàn, có tác dụng hoạt huyết, bổ huyết, tiêu viêm và lợi tiểu. Nhờ chứa nhiều nguyên tố vi lượng như selen, mangan, dược liệu này được sử dụng phổ biến trong các bài thuốc y học cổ truyền hỗ trợ sức khỏe phụ nữ.
Điều hòa kinh nguyệt và giảm đau bụng kinh
Ích mẫu có tác dụng kích thích tuần hoàn máu, giúp điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, giảm tình trạng rối loạn kinh nguyệt, kinh nguyệt không đều hoặc đau bụng kinh. Đây là bài thuốc dân gian quen thuộc với nhiều phụ nữ.
Hỗ trợ sau sinh, co hồi tử cung
Sau khi sinh, phụ nữ thường gặp tình trạng sản dịch kéo dài, tử cung co bóp yếu. Ích mẫu giúp tăng cường co hồi tử cung, đẩy nhanh quá trình đào thải sản dịch, hỗ trợ phục hồi sức khỏe sau sinh.
Chữa viêm thận, phù thũng
Ngoài công dụng đối với sức khỏe sinh sản, ích mẫu còn có tác dụng lợi tiểu, hỗ trợ điều trị viêm thận cấp, phù thũng, tiểu ra máu. Nhờ khả năng thúc đẩy tuần hoàn máu, ích mẫu giúp cải thiện chức năng thận một cách tự nhiên.
Làm đẹp da, trị mụn
Với khả năng thanh nhiệt, ích mẫu còn được sử dụng để trị mụn, làm sáng da và ngăn ngừa các bệnh lý về da như chốc lở, viêm da.
Các bộ phận được sử dụng làm thuốc bao gồm thân, rễ, lá, hoa và hạt. Cây ích mẫu có thể được chế biến theo nhiều cách như sắc thuốc, hãm trà, giã lấy nước hoặc ngâm rượu.
Bài thuốc điều hòa kinh nguyệt
Nguyên liệu: Ích mẫu khô 20g, đường đỏ 10g, vỏ quýt khô 5g.
Cách làm: Sắc với 500ml nước đến khi cạn còn 200ml, chia làm 2 lần uống trong ngày.
Công dụng: Hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng kinh.
Bài thuốc hỗ trợ sau sinh
Nguyên liệu: Ích mẫu khô 15g, gừng tươi 5g, táo đỏ 10 quả.
Cách làm: Sắc các nguyên liệu với 700ml nước đến khi còn 300ml, uống ngày 1 lần.
Công dụng: Giúp tử cung co hồi nhanh, đào thải sản dịch hiệu quả.
Bài thuốc chữa viêm thận, phù thũng
Nguyên liệu: Ích mẫu tươi 30g.
Cách làm: Đun nước uống thay trà hàng ngày.
Công dụng: Thanh nhiệt, lợi tiểu, hỗ trợ điều trị viêm thận.
Bài thuốc bổ khí huyết, giảm suy nhược cơ thể
Nguyên liệu: Ích mẫu tươi 20g, trứng gà 1 quả.
Cách làm: Đun ích mẫu với nước trong 20 phút, sau đó đập trứng vào khuấy đều, ăn nóng.
Công dụng: Bổ khí huyết, tăng cường sức khỏe.
Theo chia sẻ của PGS.TS Tạ Thị Tĩnh, giảng viên khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh, ích mẫu mang lại nhiều lợi ích sức khỏe nhưng nếu dùng sai cách có thể gây tác dụng phụ không mong muốn. Khi sử dụng, cần lưu ý:
- Không dùng cho người huyết hư, không có tình trạng ứ trệ.
- Không sử dụng quá liều, đặc biệt phụ nữ mang thai uống quá nhiều có thể gây nguy hiểm.
- Những người có tiền sử bệnh huyết áp thấp, thiếu máu nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.
Ích mẫu là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, đặc biệt hữu ích đối với sức khỏe phụ nữ. Với khả năng điều hòa kinh nguyệt, bổ huyết, hỗ trợ sau sinh và nhiều công dụng khác, loại dược liệu này đã trở thành một phần không thể thiếu trong các bài thuốc dân gian. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả, người dùng cần tuân thủ liều lượng và chỉ dẫn của thầy thuốc. Nếu được sử dụng đúng cách, ích mẫu không chỉ giúp cải thiện sức khỏe mà còn mang lại nhiều lợi ích dài lâu cho cơ thể.
