Cây Kinh giới là một trong những dược liệu quen thuộc trong Y học cổ truyền, được sử dụng rộng rãi nhờ vào những công dụng quý giá trong việc hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh. Với tính vị cay, ấm, kinh giới không chỉ được biết đến như một loại rau thơm mà còn là vị thuốc giúp giải cảm, chống viêm, cầm máu, điều trị các bệnh liên quan đến đường hô hấp và tiêu hóa.
Cây Kinh giới (tên khoa học: Elsholtzia ciliata) là loài thực vật thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae), thường được trồng và sử dụng làm gia vị hoặc thuốc chữa bệnh. Trong dân gian, cây còn được gọi bằng những tên như Giả tô, Thủy kinh giới. Cây có thân thảo, cao từ 30-50 cm, lá mọc đối xứng, hoa nhỏ, mọc thành cụm ở đầu cành, có màu tím nhạt hoặc trắng xanh.
Kinh giới là loại cây dễ trồng và dễ chăm sóc, thường phát triển mạnh mẽ ở những vùng đất ẩm, nhiều nắng. Tất cả các bộ phận của cây, từ thân, lá, hoa đến hạt, đều có thể sử dụng trong các bài thuốc dân gian.
Theo Y học cổ truyền, kinh giới có vị cay, tính ấm, và có tác dụng quy vào kinh phế và can. Tính vị này giúp kinh giới trở thành một vị thuốc có tác dụng giải cảm, khu phong, phát tán phong hàn, và cầm máu hiệu quả. Người ta thường dùng kinh giới trong các bài thuốc trị cảm cúm, nhức đầu, viêm họng, sốt rét và các triệu chứng liên quan đến đường hô hấp. Đặc biệt, kinh giới còn có khả năng cầm máu nhanh, là thành phần chính trong một số bài thuốc trị xuất huyết.
Nguyễn Minh Chính – giảng viên cao cấp khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết những lợi ích nổi bật mà Kinh giới mang đến:
Giải cảm, chống viêm
Kinh giới được xem là vị thuốc hàng đầu trong việc giải cảm. Với tính ấm và vị cay, kinh giới có khả năng kích thích quá trình đổ mồ hôi, giúp cơ thể hạ sốt, tiêu đờm và giảm các triệu chứng cảm lạnh. Thường thì kinh giới được sử dụng trong các bài thuốc sắc để xông hoặc uống, kết hợp với các thảo dược khác như tía tô, bạc hà để tăng hiệu quả.
Ngoài ra, kinh giới còn có tính chống viêm mạnh mẽ, giúp điều trị các chứng viêm đường hô hấp như ho, viêm họng, viêm phế quản.
Điều trị bệnh ngoài da
Một trong những công dụng phổ biến của kinh giới là trị các bệnh ngoài da. Với đặc tính kháng viêm, kháng khuẩn tự nhiên, kinh giới thường được sử dụng để điều trị các chứng bệnh da liễu như mụn nhọt, viêm da, chàm eczema. Thông thường, kinh giới được dùng dưới dạng giã nát rồi đắp lên vùng da bị tổn thương, giúp giảm sưng viêm và làm sạch khu vực bị nhiễm trùng.
Hỗ trợ tiêu hóa
Trong Y học cổ truyền, kinh giới được sử dụng như một vị thuốc hỗ trợ tiêu hóa, đặc biệt trong trường hợp ăn uống không tiêu, đầy bụng, buồn nôn. Kinh giới có thể giúp kích thích tiết dịch tiêu hóa, tăng cường khả năng hấp thu của dạ dày và ruột, đồng thời làm giảm các triệu chứng khó tiêu.
Cầm máu và điều trị xuất huyết
Kinh giới là vị thuốc có khả năng cầm máu tốt, thường được sử dụng để điều trị các trường hợp xuất huyết do vết thương ngoài da, chảy máu cam, rong kinh, hoặc các triệu chứng xuất huyết do suy giảm chức năng gan. Trong những trường hợp này, phần kinh giới đã sao vàng (kinh giới sao) được khuyến khích sử dụng để tăng cường hiệu quả cầm máu.
Trị đau nhức xương khớp
Đối với những người bị đau nhức xương khớp do phong hàn, kinh giới cũng được sử dụng để giảm đau và làm ấm cơ thể. Dược liệu này có tác dụng khu phong, trừ hàn, giúp giảm các triệu chứng đau nhức, tê bì chân tay do lạnh.
Kinh giới có thể được sử dụng dưới nhiều hình thức, từ sắc nước uống, nấu cháo, giã nát đắp ngoài da đến chế biến thành cao hoặc thuốc xông. Dưới đây là một số bài thuốc điển hình từ cây kinh giới trong Y học cổ truyền:
Mặc dù kinh giới là một loại dược liệu có nhiều công dụng quý giá, nhưng không nên sử dụng tùy tiện, nhất là với phụ nữ mang thai, người bị suy nhược cơ thể hoặc người mẫn cảm với thành phần của cây. Khi sử dụng kinh giới cho mục đích chữa bệnh, cần có sự chỉ định và theo dõi của thầy thuốc để đảm bảo hiệu quả và an toàn.
