Y học cổ truyền điều trị bệnh mất ngủ ở người cao tuổi như nào?

1. Triệu chứng mất ngủ ở người cao tuổi

Mất ngủ là một trong những vấn đề thường gặp ở người cao tuổi, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Không ít người tìm đến thuốc an thần, thuốc ngủ của Tây y để cải thiện giấc ngủ. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc lâu dài có thể dẫn đến phụ thuộc, mệt mỏi sau khi ngủ dậy và nhiều tác dụng phụ không mong muốn. Chính vì vậy, phương pháp điều trị mất ngủ bằng Y học cổ truyền ngày càng được nhiều người lựa chọn nhờ tính an toàn, hiệu quả bền vững và khả năng cải thiện giấc ngủ tự nhiên.

Người cao tuổi thường gặp các triệu chứng mất ngủ sau:

• Khó đi vào giấc ngủ, trằn trọc, nhiều suy nghĩ.
• Ngủ chập chờn, dễ tỉnh giấc giữa đêm và khó ngủ lại.
• Thường tỉnh giấc nhiều lần, đặc biệt vào lúc 3–4 giờ sáng.
• Dù buồn ngủ nhưng khi nằm xuống lại khó chợp mắt.
• Chỉ ngủ được một khoảng thời gian ngắn rồi thức dậy, cơ thể mệt mỏi.
• Ban ngày hay uể oải, kém tập trung, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

2. Nguyên nhân gây mất ngủ ở người cao tuổi

Theo y học hiện đại: Một số nguyên nhân thường gặp gồm:

• Giảm vận động, ít tiếp xúc ánh sáng tự nhiên.
• Các bệnh lý mạn tính: viêm khớp, đau cột sống, tiểu đêm, u xơ tiền liệt tuyến.
• Các bệnh về tâm thần kinh như trầm cảm, lo âu.
• Tác dụng phụ của thuốc: thuốc lợi tiểu, thuốc chứa cafein…

Theo Y học cổ truyền: Y học cổ truyền cho rằng mất ngủ ở người già xuất phát từ sự mất cân bằng âm dương trong cơ thể. Các nguyên nhân chính bao gồm:

• Tâm huyết hư suy: khí huyết yếu, không nuôi dưỡng được thần trí.
• Lo nghĩ quá độ: làm tổn thương tâm – tỳ, ảnh hưởng chất lượng giấc ngủ.
• Sợ hãi, lo âu: khiến thần hồn bất an, khó ngủ.
• Can khí uất kết: tức giận, uất ức làm ảnh hưởng đến sự điều hòa của giấc ngủ.

3. Cách chữa mất ngủ bằng Y học cổ truyền

3.1. Thể tâm huyết hư

Triệu chứng: khó ngủ, hay quên, hồi hộp, chóng mặt.

Điều trị:

Bài thuốc Thiên vương bổ tâm đan với nhân sâm, đan sâm, huyền sâm, đương quy, mạch môn, bá tử nhân, táo nhân…

Châm cứu tại các huyệt Nội quan, Thần môn, Tâm du, Tam âm giao.

Khí công – dưỡng sinh: tập thở đều, nhẹ nhàng 15–20 phút mỗi ngày.

3.2. Thể can khí uất kết

Triệu chứng: khó vào giấc, tinh thần căng thẳng, hay tỉnh giấc.

Điều trị:

Bài thuốc Tiêu giao tán gia giảm gồm bạch linh, táo nhân, bạch thược, đương quy, long cốt, sài hồ bắc…

Châm cứu huyệt Nội quan, Tam âm giao, Thái xung, Phong trì.

Khí công – dưỡng sinh: các bài luyện thở, yoga nhẹ nhàng trước khi ngủ.

3.3. Thể tâm tỳ lưỡng hư

Triệu chứng: mất ngủ kèm chán ăn, đầy bụng, ngủ hay mê.

Điều trị:

Bài thuốc Quy tỳ thang gia giảm với hoàng kỳ, đẳng sâm, bạch truật, táo nhân, phục thần, đương quy, viễn chí…

Châm cứu huyệt Thần môn, Tỳ du, Túc tam lý.

Khí công – dưỡng sinh: các động tác nhẹ nhàng tăng cường khí huyết.

4. Lưu ý khi sử dụng phương pháp Y học cổ truyền

Theo TS Nguyễn Xuân Xã – giảng viên, bác sĩ hiện đang công tác tại Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết, mất ngủ ở người cao tuổi là một vấn đề không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ mà còn phản ánh tình trạng sức khỏe tổng thể. Vì vậy, việc điều trị cần có sự thăm khám và hướng dẫn cụ thể từ các thầy thuốc có chuyên môn. Người bệnh tuyệt đối không nên tự ý mua thuốc an thần hay áp dụng những bài thuốc truyền miệng chưa được kiểm chứng, bởi điều này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ không mong muốn. Thay vào đó, việc sử dụng thuốc cần dựa trên chỉ định y khoa, đặc biệt khi áp dụng các phương pháp từ Y học cổ truyền.

Bên cạnh việc dùng thuốc, người cao tuổi nên kết hợp với chế độ dinh dưỡng với tập luyện nhẹ nhàng mỗi ngày, ví dụ như đi bộ, tập khí công hay yoga, cũng sẽ góp phần cải thiện chất lượng giấc ngủ. Phương pháp chữa mất ngủ bằng Y học cổ truyền vì thế được xem là giải pháp bền vững, vừa an toàn vừa hiệu quả, giúp nâng cao sức khỏe và tinh thần cho người cao tuổi.