Cây Muối, hay còn được biết đến với tên gọi Diêm phu mộc, là một loại dược liệu được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền, đặc biệt là trong bài thuốc Ngũ bội tử
Ngoài ra, trong y học dân gian, cây Muối được sử dụng không chỉ lá mà còn bao gồm rễ, thân, và vỏ cây.
Hãy cùng với Giảng viên từ Trường Cao đẳng Y dược Pasteur, chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về công dụng, cách sử dụng, và những điều cần biết về cây Muối.
1.Đặc điểm chung về cây muối
Tên gọi khác: Diêm phu mộc. Ngũ bội tử mộc,
Tên khoa học: Rhus chinensis Mill. - Anacardiaceae. Thuộc họ Đào lộn hột
Hình ảnh Cây và hoa trên cây muối
1.1.Mô tả thực vật:
Cây nhỡ hoặc cây gỗ nhỏ, có chiều cao từ 2 đến 10m. Cành non, cuống lá, và cuống hoa được phủ lông ngắn màu nâu.
Lá kép lông chim lẻ, dài 20 - 40cm mọc so le,. Số lượng lá chét thường từ 9 đến 13, chúng có hình mũi mác mỏng, dài khoảng 8 - 10cm, và rộng khoảng 4 - 6cm, với đầu lá nhọn và gốc thuôn. Mặt dưới lá có lông ngắn màu nâu tro, có gân nổi rõ, mép khía có răng, và phần cuống lá hình trụ. Lá thường bị châm bởi một loại côn trùng, gây ra sự xuất hiện của những bướu sần sùi không đều về kích thước.
Chùy hoa nằm ở ngọn cây, hoa nhỏ, lưỡng tính, có màu vàng trắng. Lá đài thường có 5 - 6 chiếc, và cánh hoa cũng thường là 5 - 6.
Quả hạch có lông mềm, hơi tròn, màu vàng cam hoặc đỏ.
Cây thường ra hoa vào tháng 6 - 7 và cho quả vào khoảng tháng 10 - 11.
Cận ảnh hoa và Lá của cây muối
1.2.Phân bố- sinh trưởng:
Cây Muối được phân bố từ Đông Ấn Độ đến các quốc gia như Lào, Myanmar, Việt Nam, Thái Lan, Malaysia, và Indonesia (Sumatra và Java) Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan,
Ở Việt Nam, cây Muối tự nhiên mọc rải rác từ vùng núi trung bình xuống đến vùng núi thấp, trung du, và thậm chí ở các vùng đồng bằng ven biển miền Trung và các đảo lớn. Phạm vi phân bố của cây này trải dài từ miền Bắc đến các tỉnh Tây Nguyên như Gia Lai và Lâm Đồng.
Cây Muối thích ứng với môi trường sáng và có thể phát triển ở những vùng đất khô cằn như đồi cây bụi thấp, đất mới khai phá, hoặc khu vực nương rẫy đã bỏ hoang. Cây Muối thường mọc chủ yếu ở một số địa phương như huyện Quản Bạ và Yên Minh (Hà Giang), Bảo Thắng và Bát Xát (Lào Cai), với những vùng mọc tập trung đặc biệt. Cây này thường nổi lên giữa các loại cây bụi thấp hoặc cỏ cao, tạo ra nhiều hoa và quả. Vào mùa đông, khi quả già, lá cây chuyển sang màu vàng và rụng. Cây Muối có khả năng tự tái sinh chủ yếu từ hạt, còn thân và gốc sau khi bị chặt vẫn có thể phục hồi và phát triển chồi mới.
2.Bộ phận dùng và cách thu hái, chế biến, bảo quản:
Bộ phận sử dụng: Lá, rễ, hạt và tổ sâu trên cây Muối.
Thu hái:
Rễ có thể thu hái quanh năm.
Lá được thu hái vào mùa hè thu, có thể sử dụng tươi hoặc phơi khô sau khi rửa sạch.
Hạt được lấy từ quả già.
Ngũ bội tử, là tổ của côn trùng Melaphis chinensis (Bell) Baker tạo ra trên lá cây Muối, thu hoạch vào mùa thu. Sau đó, nhúng vào nước sôi hoặc đun sôi cho đến khi bề mặt bên ngoài có màu xám.
Bảo quản: Dược liệu đã được phơi khô cần đựng trong túi kín ở nơi thoáng mát để tránh ẩm, mốc, và mối mọt.
3.Thành phần hoá học
Hạt:
- Chứa tannin từ 50% đến 70%, đôi khi lên đến 80%. Thành phần chủ yếu là penta-m-digaloyl-β-glucose.
Acid galic chiếm từ 2% đến 4%.
- Bổ sung bởi lipid, nhựa, tinh bột, acid hữu cơ, acid tartric, acid citric, và flavonoid.
Dùng Ngũ bội tử 1 lạng (40 g) và Phèn phi 5 đồng cân (20 g).
Tán bột viên với hồ, uống với nước cơm, mỗi lần 2 g đến 8 g.
Ngày uống 2 – 3 lần.
2.Chữa ho lâu ngày, khạc ra máu:
Sử dụng phần cuống lá của cây phơi khô hoặc rang lên.
Tán thành bột mịn và uống mỗi lần 4g với nước chè sau bữa ăn.
Ngày uống 2 – 3 lần.
3.Chữa trị loét lợi và đau răng:
Sử dụng phần thân hoặc lá của cây, phơi khô và nghiền thành bột.
Đắp bột trực tiếp lên răng hoặc vùng lợi bị tổn thương.
Hoặc xát xỉa vào chỗ đau.
4. Chữa trị Lòi dom, lở loét, vết thương: Rửa bằng dung dịch 5 – 10% Ngũ bội tử.
5. Chữa trị thủy thũng: Vỏ rễ cây Muối 4 – 8 g, nấu nước uống.
Vỏ rễ cây Muối 4 – 8 g, nấu nước uống.
Sắc với khoảng 1 lít nước, chia thành nhiều lần uống trong ngày với liều dùng đúng 1 thang/ngày.
6.Chữa trị bệnh thận hư, thận ứ nước
Chuẩn bị: cây muối, cây nổ, cây mực, cây quýt gai mỗi vị 20g.
Nấu sắc với khoảng 800ml nước, chia làm 3 lần uống trong ngày.
7. Chữa trị đau bụng, đi tiêu lỏng
Sử dụng một lượng cây muối khô từ 20-30g mỗi ngày.
Tán thành bột mịn, làm viên bằng hạt đậu xanh.
Uống khoảng 15 – 20 viên /ngày cùng với nước ấm pha bạc hà.
8. Chữa trị chứng sa âm đạo
Bột cây muối trộn với giấm, bôi bên ngoài trên rốn để điều trị chứng sa âm đạo và chứng đái dầm (tiết nước tiểu không tự chủ, đặc biệt là khi ngủ).
7. Những lưu ý khi sử dụng cây muối
Mặc dù cây muối là một loại thảo dược có thể chữa trị nhiều bệnh lý, tuy nhiên, có những điều cần lưu ý khi sử dụng:.
- Cần tham khảo và trao đổi với bác sĩ: Đối với những bệnh lý nghiêm trọng như ung thư, việc sử dụng cây muối cần tham khảo và giám sát của bác sĩ chuyên khoa.
- Kiểm tra tương thích: Kiểm tra kỹ đặc tính và sự tương thích của cơ thể trước khi sử dụng, đặc biệt là đối với phần mủ của cây muối có thể gây kích ứng nếu dùng không đúng cách.
- Không được dùng cho trẻ em và phụ nữ mang thai:
- Tìm mua sản phẩm từ các nguồn uy tín và được kiểm định để đảm bảo chất lượng và an toàn
Tóm lại, cây Muối là một loại cây quý có nhiều công dụng quan trọng trong y học cổ truyền và hiện đại, bao gồm khả năng chống virus, hỗ trợ chữa ung thư, và hỗ trợ chữa trị đái tháo đường. Trong y học cổ truyền, cây Muối được sử dụng để chữa trị nhiều bệnh như tiêu chảy, ho, lở loét, và đau răng. Tuy nhiên, trước khi sử dụng, người dùng cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả, tránh những tác động nguy hiểm đối với cơ thể../.
Trong quan niệm của y học cổ truyền, bốc hỏa là hiện tượng nhiệt năng trong cơ thể tăng cao, làm cho người bệnh cảm thấy nóng bừng ở đầu, mặt, ngực, kèm theo các triệu chứng như khô miệng, đổ mồ hôi, tiểu vàng, táo bón.
Chu sa, hay còn gọi là thần sa, là vị thuốc quý trong Y học cổ truyền, nổi tiếng với khả năng thanh nhiệt, an thần, trấn tĩnh tâm trí và ổn định tinh thần.
Trong kho tàng dược liệu Y học cổ truyền, Tục đoạn là một trong những vị thuốc được đánh giá cao nhờ công dụng phong phú và hiệu quả rõ rệt, đặc biệt trong việc hỗ trợ xương khớp, an thai và chữa trị tổn thương do sang chấn.
Bổ cốt chỉ là một vị thuốc Nam có giá trị cao trong kho tàng y học cổ truyền. Với khả năng hỗ trợ chức năng thận, cải thiện tiêu hóa và tăng cường sinh lực, bổ cốt chỉ thường xuất hiện trong nhiều bài thuốc cổ phương điều trị các chứng bệnh mạn tính.
