Sơn dịch - Cây dược liệu đông y quý hiếm

Thông tin tổng quan về cây sơn dịch

Sơn dịch, còn được gọi là khoai ca hoặc nam mộc hương, có tên khoa học là Aristolochia indica L. và còn được biết đến dưới tên đồng nghĩa Aristolochia lanceolata Wight, thuộc họ Mộc hương (Aristolochiaceae). Cây này có nhiều công dụng trong việc trị rắn cắn và đốt của ong.

Mô tả sơn dịch:

• Hình dạng: Là loại cây thảo mọc leo, thường sống trong nhiều năm. Rễ phình thành củ to. Thân màu nâu đen, nhẵn, và có cành.
• Lá: Mọc so le, hình mác – trái xoan, gốc bằng hoặc hơi hình tim. Có đầu thuôn nhọn, mép lượn sóng, hai mặt nhẵn với 5 gân toả từ gốc lá. Cuống lá dài khoảng 1 cm.
• Hoa: Mọc thành cụm ở kẽ lá, thường có 2 – 3 hoa. Lá bắc nhỏ, dài khoảng 3 – 4 cm, gồm 6 thuỷ thuôn nhãn. Quả nang dài 3 – 4 cm, chứa hạt dẹt có cánh.
• Mùa hoa quả: Thường từ tháng 4 đến tháng 7.

Sơn dịch là loài cây tương đối hiếm gặp ở Việt Nam. Phân bố của nó chủ yếu ghi nhận ở một số điểm ở tỉnh Gia Lai, Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu. Gần đây, có thêm điểm phân bố mới tại ngoại ô Đà Lạt, Lâm Đồng. Thường mọc ở ven rừng kín, ưa ẩm và hơi chịu được khô hạn, đạt độ cao lên tới khoảng 1400m (ở ngoại ô Đà Lạt). Do kích thước quần thể nhỏ và sự hạn chế về phân bố, sơn dịch được xếp vào "Danh lục đỏ cây thuốc Việt Nam" nhằm khuyến cáo bảo tồn.

Công dụng và thành phần hóa học

Bộ phận dùng: Giảng viên khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh chia sẻ,  rễ, thân và lá có thể sử dụng tươi, phơi khô hoặc sấy khô.

Thành phần hóa học: Cây chứa nhiều loại acid như acid aristolochic, acid aristolochic D và Me etler lactam, cùng với aristololactam – β – D – glucosid và một sesquiteren 4 vòng là ishwaron.

Tác dụng dược lý của sơn dịch

Sơn dịch có nhiều tác dụng, bao gồm:

• Hoạt tính chống sinh sản: Sơn dịch có tác động giảm sự phát triển sinh sản và protein trong động vật được điều trị với loại thuốc này.
• Hoạt tính kháng estrogen: Acid aristolic có hoạt tính kháng estrogen, có thể giảm tăng trọng lượng và tăng trưởng biểu mô gây ra bởi estrogen.
• Hoạt tính chống ung thư và điều hòa miễn dịch: Các acid trong sơn dịch có hoạt tính chống ung thư và có thể ảnh hưởng đến miễn dịch của cơ thể.
• Hoạt tính chống viêm: Acid aristolochic có vai trò trong việc điều chỉnh tổng hợp prostaglandin và ức chế viêm.

Công dụng thực tế và trong Y học Dân gian

Sơn dịch có thể được sử dụng để trị các vết đốt và cắn của rắn và côn trùng độc như ong. Nó cũng được sử dụng trong trường hợp sốt từng cơn và thuỷ thũng.

Rễ sơn dịch được coi là loại thuốc giải độc, thường kết hợp với mật ong để trị phong và phù.

Sơn dịch cũng được sử dụng trong trường hợp tiêu chảy và tả, thường kết hợp với hạt tiêu và gừng.

Sơn dịch là một loài cây dược liệu quý hiếm, mang lại nhiều lợi ích trong y học dân gian và cũng có tiềm năng nghiên cứu cho các ứng dụng y học hiện đại. Tuy nhiên, việc sử dụng nên được thực hiện dưới sự hướng dẫn và giám sát của chuyên gia y khoa.