Y học cổ truyền khám phá những công dụng tuyệt vời của dược liệu Thạch vĩ

Cây thạch vĩ, hay còn gọi là dương vong, thạch bì, kim tinh thảo, thạch lan, phi đao kiếm, là một loại thảo dược có vị ngọt và tính lạnh. Tương ứng với tiểu trường và bàng quang, theo quan điểm Đông y, chúng được gọi là “hải kim sa” do lá cây có màu lóng lánh giống những hạt cát vàng.

Cây thạch vĩ thuộc họ dương xỉ nhỏ, thân và rễ dài 0,50m, đường kính 4mm, phân nhánh nhiều. Thân rễ có vảy lớn và phân rễ nhánh sợi ở phía dưới. Lá gồm 2 loại: lá vô sinh và lá phì, với cuống lá phì dài khoảng 9cm và hình mác rộng.

Bề mặt trên của lá cây thạch vĩ nhẵn, có màu xanh lục, trong khi bề mặt dưới có màu nâu nhạt với các vết bệnh hình đa nang, trừ gân giữa. Khi quan sát dưới kính hiển vi, ta có thể thấy khoang nang lông được tạo thành từ những chùm nang lông, mỗi chùm được ngăn cách bởi những sợi lông dài hình sao có cuống. Lá vô trùng có cuống ngắn khoảng 5cm, đầu hơi hình mác, dài khoảng 9-11cm và rộng 3-4cm. Mặt trên màu lục nhạt, mặt dưới màu lục nâu, với gân lá hình lông chim.

Theo y học cổ truyền, cây này tương ứng với hai kinh mạch là tiểu trường và bàng quang. Có các đặc tính hữu ích như hỗ trợ hồng lâm, thanh nhiệt giải độc và kích thích quá trình lợi tiểu. Cây thạch vĩ đã được chứng minh có hiệu quả trong việc điều trị nhiều bệnh liên quan đến đường niệu như tiểu tiện khó khăn, mụn nhọt chuyển thành vết thương, và cả trong việc xử lý vết thương do bỏng.

Dược liệu thạch vĩ có vị đắng ngọt, hơi hàn, ảnh hưởng đến hai kinh phế và bàng quang. Cây này được biết đến với tác dụng lợi tiểu, giúp thông lâm và thanh thấp nhiệt. Vì những đặc tính này, dược liệu này thường được sử dụng trong việc làm thuốc lợi tiểu.

Ngoài ra, thạch vĩ được sử dụng trong thuốc lợi tiểu, đặc biệt hữu ích trong các trường hợp tiểu tiện kèm theo sỏi và máu, viêm niệu đạo, cũng như vấn đề liên quan đến bàng quang. Một số người còn sử dụng thạch vĩ để điều chế thành thuốc bổ, sử dụng thân rễ để điều trị bệnh than, ung nhọt lở loét, và ngộ độc do lưu huỳnh. Nếu nấu chung với dầu, thạch vĩ cũng có thể được bôi lên những vùng da không mọc tóc để hỗ trợ việc chữa trị tình trạng rụng tóc.

Liều lượng khuyến cáo cho cây thạch vĩ là từ 6 đến 12g mỗi ngày, thường được sử dụng dưới dạng thuốc sắc.

Giảng viên Y học cổ truyền – Trường Đại học Lương Thế Vinh, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Hà chia sẻ những bài thuốc chữa bệnh từ dược liệu Thạch vĩ như sau:

Bài thuốc chữa chứng tiểu tiện khó khăn, nước tiểu đỏ do nhiệt:

Để chữa chứng tiểu tiện khó khăn và nước tiểu đỏ do nhiệt, có thể sử dụng cây thạch vĩ dây 24gram. Đun cây thạch vĩ dây trong 400ml nước sôi khoảng 15 phút, thêm chút đường nếu cần, và uống như thay trà trong ngày.

Hoặc có thể thay thế bằng một số vị thuốc khác như 100g thạch vĩ dây, 100g mang tiêu, 40g hổ phách và 20g bằng sa. Tất cả các thành phần trên được tán thành bột, mỗi ngày dùng 5 – 8gram,  hòa với nước ấm để uống, 1 ngày/3 lần.

Bài thuốc chữa ít sữa ở sản phụ:

Để giúp sản phụ có nhiều sữa hơn, có thể sử dụng thạch vĩ dây từ 12 – 24gram. Rửa sạch thạch vĩ dây, sau đó đun sôi trong 400ml nước. Sau khi sắc còn lại khoảng 200ml, uống trong ngày, 1 ngày hãy chia thành 3 lần và uống trong ngày. Liên tục duy trì liệu pháp này trong 5 ngày để đạt được hiệu quả tốt nhất.

Bài thuốc điều trị bỏng:

Để điều trị bỏng lửa, đặc biệt là bỏng nhẹ và vết thương hẹp, có thể sử dụng thạch vĩ dây 25g. Đốt thạch vĩ dây cho đến khi trở thành tro, sau đó nghiền thành bột mịn. Trộn bột với một ít dầu vừng và sau đó rửa sạch vết thương, bôi lên vùng bị bỏng.

Bài thuốc chữa đầy bụng, ăn uống khó tiêu:

Để chữa trị vấn đề ăn uống khó tiêu và cảm giác bụng trướng đầy do thấp trệ (tỳ thấp trướng mãn), bạn có thể sử dụng 20g thạch vĩ dây, 8g bạch truật và 2g cam thảo. Hãy đun 500ml nước và sắc thành 150ml, sau đó chia thành 2 lần uống trong ngày. Uống sau khi ăn 15 phút và duy trì liên tục trong khoảng 5 – 10 ngày để đạt được hiệu quả tốt nhất.