Cây lá đắng, còn được biết đến với các tên gọi khác như cây chân chim, sâm nam hay lá lằng, thuộc họ Nhân sâm. Không chỉ được sử dụng như một gia vị trong các món canh, lá đắng còn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, giúp người bệnh thanh nhiệt, mát gan, hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn.
Trong y học cổ truyền, lá đắng là thành phần quan trọng trong nhiều bài thuốc giúp điều trị các chứng bệnh khác nhau. Một trong những ứng dụng nổi bật của lá đắng là bài thuốc chữa cước khí, tình trạng chân sưng đau. Để thực hiện bài thuốc này, cần chuẩn bị các vị thuốc gồm vỏ lá đắng, hạt cau, lõi cây thông, hạt tía tô, hương phụ, chỉ xác và ké đầu ngựa, mỗi vị từ 8-16g. Các nguyên liệu sau khi được sơ chế sẽ được thái nhỏ, sắc cùng 0,4 lít nước và đun đến khi còn lại 0,1 lít. Lượng thuốc thu được chia thành hai lần uống trong ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.
Bên cạnh đó, cây lá đắng còn góp mặt trong bài thuốc chữa suy nhược thần kinh, viêm đa khớp dạng thấp và đau dây thần kinh. Công thức gồm bột mịn vỏ lá đắng 0,035g, cao vỏ lá đắng 0,005g, cao đặc hy thiêm 0,03g, bột mịn mã tiền chế 0,013g, tất cả được điều chế thành viên thuốc. Người bệnh có thể sử dụng tối đa 30 viên mỗi lần, không quá 80 viên trong một ngày để đảm bảo an toàn.
Ngoài ra, lá đắng còn giúp điều trị bệnh tê thấp, đau nhức mỏi. Để chế biến bài thuốc này, người ta sử dụng 2kg vỏ cây lá đắng, 1kg vỏ cây gạo, 1kg dây đau xương và 1kg thân cây bọt ếch. Các nguyên liệu được thái nhỏ, phơi khô rồi nấu với nước đến khi thu được 0,2 lít cao lỏng. Hỗn hợp này tiếp tục được hòa với 0,2 lít rượu và 0,1 lít siro để tạo thành thành phẩm. Người bệnh sử dụng 50ml thuốc mỗi ngày, chia làm hai lần uống để đạt hiệu quả cao nhất.
Không chỉ được dùng để điều trị bệnh nội khoa, bác sĩ - giảng viên Nguyễn Xuân Xã công tác tại khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh cho biết, lá đắng còn có tác dụng trong các bài thuốc dùng ngoài, tiêu biểu là bài thuốc hỗ trợ chữa gãy xương. Các nguyên liệu bao gồm 30g lá hoặc vỏ cây lá đắng, 30g lá dâu tằm, 20g lá mía tía và 20g củ nghệ đen. Tất cả các nguyên liệu được rửa sạch, giã nát và tẩm với rượu 30 độ sao cho xâm xấp, sau đó sao nóng rồi đắp lên vùng bị thương. Để cố định thuốc, người bệnh có thể sử dụng băng hoặc nẹp tre, giúp giữ cố định vị trí tổn thương trong thời gian điều trị.
Cây lá đắng không chỉ là một loại gia vị quen thuộc mà còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền, góp phần hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh lý khác nhau. Tuy nhiên, để sử dụng đúng cách và tránh tác dụng phụ, người bệnh nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào có chứa dược liệu này.
