Chanh – Bài thuốc y học cổ truyền hiệu quả chống lại bệnh cảm sốt
Thứ tư, 17/04/2024 | 13:49
Mỗi khi bầu không khí thay đổi, một ai đó trong nhà thường mắc cảm và sốt. Để đối phó với tình trạng này, thói quen pha nước chanh để giảm nhiệt độ cơ thể và tăng cường hệ miễn dịch đã trở nên phổ biến.
Cây Chanh nằm trong số hơn 7300 loài thực vật được tổ chức Plants For a Future ở Anh Quốc phân loại và xếp hạng dựa trên giá trị dinh dưỡng và dược liệu. Nó nằm trong nhóm 54 loại cây có giá trị dược liệu cao nhất. Vì vậy, cây chanh có những đặc tính và ứng dụng gì đặc biệt mà khiến nó trở nên quan trọng đến vậy? Chúng ta sẽ khám phá trong bài viết sau đây.
Mô tả đặc điểm cây Chanh
Cây Chanh được nhắc đến ở đây là Citrus aurantifolia (Christm. et Panzer) Swingle, còn được gọi là Chanh giấy, thuộc họ Cam quýt (Rutaceae). Đây là một loại cây bụi nhỏ, có thân gỗ và nhiều gai. Gai trên cành dài khoảng 1cm, trong khi gai trên thân dài khoảng 2 - 3cm.
Hoa và quả chanh giấy
Chiều cao của cây thường không vượt quá 1 - 3m, nhưng có những cây lâu năm có thể cao tới 5m. Thân cây thường không thẳng mà thường có nhánh phát triển từ gần gốc.
Lá của cây Chanh có màu xanh đậm, dày và cứng, có nhiều mép hình răng cưa và có hình dạng hình trứng thuôn nhọn ở hai đầu. Kích thước của lá là khoảng 4 - 6cm dài và 3 - 4cm rộng, có nhiều tuyến nhỏ. Cuống lá có đốt, dài khoảng 1cm, có cánh hẹp. Lá Chanh khi bị vò ra có mùi thơm đặc trưng.
Hoa của cây Chanh có màu trắng hoặc một chút màu vàng xanh, với 5 cánh nhỏ xinh. Chúng có thể nở đơn lẻ ở kẽ lá hoặc thành chùm 2 - 3 bông. Lá bắc có hình dạng như mũi mác, mặt phẳng hoặc hơi có lông. Hoa Chanh có mùi rất thơm.
Quả của cây có hình cầu tròn hoặc tròn trịa, có đường kính từ 3 - 6cm. Khi còn non, quả có màu xanh đậm, sau khi chín chuyển sang màu vàng. Vỏ quả mịn và mỏng, dính chặt vào các múi. Quả Chanh chia thành 10 - 12 múi, mỗi múi chứa từ 3 - 5 hạt. Thịt quả chứa nhiều nước, có vị rất chua với hàm lượng axit cao và mùi thơm dễ chịu. Quả Chanh thường chín từ tháng 5 đến tháng 9, khoảng sau 5 - 6 tháng kể từ khi hoa nở.
Phân bố: Chanh giấy có nguồn gốc từ Đông Nam Á, sau đó được truyền bá qua Trung Đông, Bắc Phi và đến Sicilia, Andalusia. Nó lan rộng vào các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới ở Bắc Mỹ, bao gồm Mexico, Florida và California.
Chanh giấy thích hợp được trồng ở đất khô ráo, không bị ngập nước. Ở Việt Nam, cây Chanh được trồng rộng rãi từ Bắc vào Nam để thu hoạch quả hoặc sử dụng làm cây cảnh. Bất kỳ khu vườn hoặc sân nhà nào cũng dễ dàng tìm thấy hình ảnh của cây Chanh giấy.
Bộ phận sử dụng
Theo PGS.TS Tạ Thị Tĩnh – giảng viên khoa Y học cổ truyền, Trường Đại học Lương Thế Vinh chia sẻ Quả, lá và rễ của cây Chanh được sử dụng làm thuốc. Các phần này có thể được thu hái gần như quanh năm, nhưng nên thu hái rễ từ các cây đã trưởng thành.
Sau khi thu hái, các phần này cần được rửa sạch và có thể được sử dụng tươi hoặc khô. Lá và quả thường được sử dụng ngay, trong khi rễ có thể được phơi khô trước khi sử dụng.
Các phần tươi của cây Chanh có thể được bảo quản trong thời gian dài nếu được đặt trong môi trường sạch sẽ, khô ráo và thoáng mát. Chú ý tránh những nơi ẩm ướt và cần phòng tránh sâu bọ và côn trùng. Để bảo quản tốt hơn, có thể đặt trong ngăn mát của tủ lạnh, nhưng cần tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp chiếu vào.
Quả chanh chứa Vitamin C
Thành phần hóa học
Vỏ của quả Chanh có hai lớp: lớp vỏ xanh bên ngoài chứa tinh dầu, mỗi quả cung cấp khoảng 0,5 ml tinh dầu. Lớp vỏ trắng bên trong chứa pectin. Tinh dầu Chanh chủ yếu bao gồm các hợp chất terpen, bao gồm d. limonene, một số lượng nhỏ α-pinene, β-phellandrene, camphene và γ-terpinene. Mùi thơm của tinh dầu Chanh là do các hợp chất oxy chiếm từ 3 - 5%, bao gồm citral và một ít citronellal. Ngoài ra, còn có axetat geranyl và axetat linalyl.
Dịch từ quả Chanh chứa khoảng 80 - 82% nước, 5 - 7% axit citric (có thể lên tới 10% vào mùa thu so với mùa hạ), khoảng 1 - 2% citrate axit, canxi và kali, một ít citrate ethyl và khoảng 0,4 - 0,5% axit malic. Ngoài ra, còn có khoảng 0,4 - 0,75% đường invert, 0,5% sucrose, 0,75 - 1% protein. Độ tro là 0,5%, và có 65mg vitamin C trong 100g nước ép tươi, cùng với vitamin B1 và riboflavin.
Lá của cây Chanh cũng chứa tinh dầu, với hàm lượng thay đổi từ 0,33 - 0,5%. Ngoài ra, chúng cũng có chất stachydrine, một dẫn xuất của prolin.
Công dụng
Nước Chanh có hương vị chua, mang tính mát và có tác dụng giảm cảm giác khát, làm dịu cơ thể, làm mát, kích thích tiểu tiện và loại bỏ độc tố.
Nước chanh là loại nước giải khát quen thuộc
Lá, rễ và vỏ của cây Chanh có hương vị the, đắng và mùi thơm dễ chịu, mang tính bình. Chúng có tác dụng làm mát, kích thích lưu thông máu, làm thông kinh hoạt lạc, giúp giảm đờm, kích thích tiêu hóa, giảm triệu chứng ho. Những phần này thường được sử dụng để điều trị cảm giác tức ngực, khó thở, đau ở hông sườn, tiêu hóa kém, buồn nôn, sốt rét, đau mắt, và nhức đầu do sự tăng nhiệt trong cơ thể.
Chanh cũng được sử dụng để làm sạch và giải độc tại các vết thương do sự cắn của động vật. Vỏ của quả Chanh cũng có thể được sử dụng để đuổi côn trùng và sâu bọ. Lá Chanh tươi chứa nhiều tinh dầu có tính sát khuẩn, giúp làm dịu triệu chứng ho và đờm, thường được sử dụng trong các liệu pháp giải cảm và giải độc.
Ngoài công dụng lợi tiểu, cây thù lu cạnh còn được biết đến là loại thảo dược quý trong y học cổ truyền với công dụng chữa bệnh hiệu quả bất ngờ mà không phải ai cũng biết.
Triệu chứng lạnh tay chân khá phổ biến và thường xuất hiện vào mùa đông, tuy không gây nguy hiểm nhưng nếu không chữa sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Mía dò là một loại cây thuộc họ gừng thường mọc hoang phân bố rộng rãi ở nước ta. Mía dò được các bác sĩ Y học Cổ truyền ví như một cây thuốc quý với nhiều lợi ích mang lại cho sức khỏe con người.
Không chỉ được sử dụng để nấu thành món giải khát, Sương sâm là một loại cây thuốc quý, ngoài tác dụng giải nhiệt, giảm cân nó còn được sử dụng để bồi bổ cho sức khỏe bà bầu và thai nhi.
