Từ xa xưa, thảo quyết minh đã được coi là một vị thuốc quý với công dụng sáng mắt, trị các bệnh về mắt như viêm màng kết mạc, viêm võng mạc, và quáng gà. Không chỉ dừng lại ở các tác dụng liên quan đến mắt, thảo quyết minh còn có nhiều công dụng khác trong điều trị bệnh, được truyền lại qua nhiều thế hệ y học cổ truyền.
Thảo quyết minh là một cây bụi nhỏ, chiều cao từ 30 đến 90 cm, với thân cành nhẵn và lá kép mọc so le, mỗi lá có khoảng 3 đôi lá chét hình bầu dục. Hoa của cây có màu vàng, mọc thành cụm ở kẽ lá, gồm 5 cánh tràng hình trứng. Quả thảo quyết minh là dạng quả đậu, dài và hẹp, hai đầu thắt lại, chứa khoảng 25 hạt.
Theo giảng viên Nguyễn Thị Oanh, hiện đang công tác tại Trường Đại học Lương Thế Vinh, hạt thảo quyết minh có vị mặn, tính bình, quy vào hai kinh Can và Thận. Các tác dụng chính của thảo quyết minh trong y học cổ truyền bao gồm an thần, hạ huyết áp, nhuận tràng, lợi tiểu, thông tiện, và giúp sáng mắt. Những công dụng này đã khiến thảo quyết minh trở thành một trong những vị thuốc phổ biến trong các bài thuốc chữa bệnh dân gian.
Thảo quyết minh có khả năng trị liệu nhiều bệnh lý phổ biến, đặc biệt là các bệnh về mắt, tiêu hóa và huyết áp. Dưới đây là một số công dụng nổi bật của thảo quyết minh:
Chữa đau mắt đỏ, đau đầu do phong nhiệt
Dược liệu: Thảo quyết minh sao vàng (12g), thăng ma, cam thảo (mỗi vị 2g), sài hồ, cúc hoa, đạm trúc diệp (mỗi vị 12g), phòng phong, hoàng liên (mỗi vị 8g), tế tân (2g).
Cách dùng: Sắc kỹ các dược liệu, chắt lấy nước uống hàng ngày, mỗi ngày một thang.
Chữa viêm màng tiếp hợp cấp
Dược liệu: Thảo quyết minh (16g), cúc hoa, hoàng cầm, mạn kinh tử, mộc tằng, bạch thược, thạch quyết minh (mỗi vị 12g), thạch cao (20g), xuyên khung (6g).
Cách dùng: Sắc lấy nước thuốc uống, mỗi ngày một thang.
Điều trị đau đầu do huyết áp cao
Dược liệu: Thảo quyết minh (20g).
Cách dùng: Sắc nước uống thay nước hàng ngày. Có thể kết hợp cùng câu đằng và bạch tật lê (mỗi vị 12g).
Chữa đau nửa đầu
Dược liệu: Thảo quyết minh, dã cúc hoa (mỗi vị 12g), hoàng liên, xuyên khung, mạn kinh tử, phòng phong (mỗi vị 8g), thăng ma, cam thảo (mỗi vị 4g), tế tân (2g).
Cách dùng: Sắc các dược liệu lấy nước uống.
Ngoài công dụng chữa các bệnh về mắt và đau đầu, thảo quyết minh còn được sử dụng trong việc điều trị các vấn đề về tiêu hóa, mất ngủ và huyết áp như:
Chữa khó ngủ, ngủ hay mê, hồi hộp, huyết áp cao
Dược liệu: Thảo quyết minh (20g), tâm sen (sao), mạch môn (15g).
Cách dùng: Sắc nước uống liên tục trong nhiều ngày.
Chữa táo bón mãn tính
Cách dùng: Có thể sử dụng một trong hai bài thuốc:
Bài thuốc 1: Nấu thảo quyết minh thành nước uống như trà hàng ngày.
Bài thuốc 2: Dùng thảo quyết minh và me chín (tỉ lệ 1:1), sấy khô, tán bột mịn, trộn với mật ong vo thành viên hoàn to bằng hạt ngô, uống 10-20g trước khi đi ngủ.
Chữa bệnh ngoài da: hắc lào, chàm, nấm ở trẻ nhỏ
Dược liệu: Thảo quyết minh (20g), giấm chua (5ml), rượu (50ml).
Cách dùng: Ngâm tất cả trong 10 ngày, sau đó lấy nước thuốc thoa lên vùng da bị bệnh hàng ngày.
Hỗ trợ hạ huyết áp
Dược liệu: Thảo quyết minh sao cháy (12g), cỏ ngọt (6g), hoa hòe sao vàng (10g), cúc hoa (4g).
Cách dùng: Pha dược liệu với nước sôi, uống thay nước chè, dùng liên tục trong 3-4 tuần.
Thảo quyết minh, với nhiều công dụng trong y học cổ truyền, là một vị thuốc quan trọng trong việc điều trị các bệnh lý về mắt, tiêu hóa, và huyết áp. Tuy nhiên, việc sử dụng dược liệu này cần tuân thủ đúng các công thức và liều lượng, đồng thời cần sự hướng dẫn từ các thầy thuốc có chuyên môn để đảm bảo hiệu quả tối ưu và an toàn cho sức khỏe.
