Không chỉ là một loại thực phẩm ngon và bổ dưỡng, mướp đắng còn có nhiều tác dụng lợi cho sức khỏe, giúp giải nhiệt trong mùa hè và trở thành một món ăn ngon trong các bữa ăn. Hãy cùng Trường Cao đẳng Y dược Pasteur khám phá các lợi ích của loại quả này trong bài viết dưới đây.
Hình ảnh Mướp đắng (khổ qua)
1.Đặc điểm chung Mướp đắng:
Tên gọi khác: Khổ qua, Cẩm lệ chi, Lại bồ đào, hồng cô nương, lương qua, mướp mủ
Tên khoa học: Momordica Charantia - Cucurbitaceae (thuộc họ bầu bí),
1.1. Mô tả thực vật:
Đây là một loài cây thân thảo, có thể phát triển đến 5 m chiều dài.
Lá của cây mọc xen kẽ, có chiều ngang từ 4 đến 12 cm và có 3 đến 7 thùy phân cách sâu.
Hoa thường có cả hoa đực và hoa cái, với hoa thường nở từ tháng 6 đến tháng 7 và đậu quả từ tháng 9 đến tháng 11.
Quả của nó có bề ngoài sần sùi và hình dạng thuôn dài. Mặt cắt ngang của quả là rỗng, với lớp thịt mỏng bao quanh một khoang chứa hạt lớn và lõi. Quả thường được ăn khi còn xanh hoặc khi vừa bắt đầu chuyển sang màu vàng. Trong giai đoạn này, thịt quả giòn và nhiều nước, nhưng có vị đắng. Vỏ có thể ăn được và còn mềm
Hạt và cùi của quả có màu trắng khi chưa chín và không quá đắng, có thể loại bỏ trước khi nấu. Mặc dù một số nguồn cho rằng vỏ có thể trở nên cứng và đắng hơn theo thời gian, Khi quả chín hoàn toàn, nó sẽ chuyển sang màu cam và trở nên mềm, lộ ra phần lõi đỏ và có thể tách thành từng múi.
1.2. Phân bố, sinh thái:
Mướp đắng được biết đến với tên gọi khổ qua và thuộc họ bầu bí. Ban đầu, nó có nguồn gốc từ châu Á và châu Phi, nhưng hiện nay đã lan rộng đến nhiều khu vực trên thế giới, bao gồm cả khu vực Âu-Mỹ.
Tương tự như các loài trong họ bầu bí, mướp đắng là một loại cây leo mọc nhanh, thường leo theo lối hoặc cần được hỗ trợ bằng giàn để phát triển, có thân mỏng và tua cuốn.
Ở Việt Nam, mướp đắng thường được trồng cho mục đích làm thực phẩm và làm cảnh hoặc thu hoạch quả. Quả của nó có hình dạng dài tròn, màu xanh khi chưa chín và thường chuyển sang màu đỏ khi chín. Bề mặt vỏ của quả thường có những bướu nhỏ.
2 Thành phần dinh dưỡng trong mướp đắng:
Mướp đắng, một loại quả non mềm và ăn được, thuộc chi Momordica trong loài dây leo. Mặc dù vị đắng của nó có thể gây khó chịu cho một số người, nhưng thực sự có thể cải thiện sức khỏe nhờ các hợp chất phytochemical ngăn ngừa bệnh tật và tăng cường sức khỏe. Về mặt thực vật, mướp đắng thuộc họ Bầu bí, cùng với bí, dưa hấu, dưa đỏ, dưa chuột,...
Mướp đắng chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng, đặc biệt là các loại vitamin và khoáng chất, theo các chỉ số dưới đây (được tính trên 100g khối lượng):
Năng lượng: 17 Kcal,Carbs: 3,7 g,Protein: 1 g,Chất béo: 0,17 g,Cholesterol: 0 mg ,Chất xơ: 2,8 g
Các Vitamin:
Vitamin B9 (Folate): 72 µg (18% nhu cầu khuyến nghị)
Theo bác sĩ y học cổ truyền Nguyễn Hữu Bản hiện đang công tác tại khoa Y học cổ truyền Trường Đại học Lương Thế Vinh chia sẻ Mướp đắng có vị đắng và tình hàn, được Đông Y đánh giá cao về các tác dụng chữa bệnh:
Thanh nhiệt, làm sáng mắt, giải độc, mát tim, nhuận tràng, bổ thận tráng dương.
Năm 1990, Liên Hợp Quốc đã đưa mướp đắng vào danh sách dược thảo chữa bệnh, xếp vào danh mục 6 loại dược thảo có tác dụng tốt nhất.
- Chữa bệnh tiểu đường: Mướp đắng chứa các hợp chất saponin và terpenoid, giúp giảm lượng đường trong máu ở người mắc bệnh tiểu đường. Mặc dù chưa được FDA chấp thuận cho điều trị bệnh tiểu đường, chiết xuất mướp đắng có sẵn dưới dạng thực phẩm bổ sung và được sử dụng rộng rãi.
- Tác dụng chống viêm: Mướp đắng chứa nhiều polyphenol, có khả năng giảm viêm trong cơ thể, giúp cơ thể kháng viêm mạnh mẽ hơn.
- Hỗ trợ chữa bệnh ung thư:
Mướp đắng chứa nhiều thành phần hữu ích như protein, chất chống ôxi hóa, giúp kháng khuẩn và tăng cường sức khỏe cho hệ miễn dịch. Nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng mướp đắng có thể kích hoạt các phản ứng hoạt hóa tại màng tế bào, giúp ngăn chặn của tế bào ung thư lan rộng và tiêu diệt chúng. Ngoài ra, dầu hạt mướp đắng cũng được phát hiện làm giảm kích thước khối u ung thư và triệt tiêu các mầm bệnh gây ung thư..
- Kích thích tiêu hóa, chống viêm, thoái nhiệt
Mướp đắng giúp kích thích chức năng tiêu hóa và có công dụng lợi tiểu nhờ alkaloid. Nó cũng chứa các chất có tác dụng chống viêm, hạ sốt và cải thiện thị lực. Tuy nhiên, do tính mát, mướp đắng không phù hợp cho người mắc rối loạn tiêu hóa do lạnh..
- Tăng cường trao đổi chất
Mướp đắng có thể giúp giảm cân bằng cách ngăn chặn sự phát triển của các tế bào mỡ và ngăn chặn việc tích trữ chất béo. Nó cũng có thể tăng sự trao đổi chất, nhưng cần phải theo dõi cảm giác của cơ thể khi ăn.
- Mướp đắng tốt cho sức khỏe gan:
Mướp đắng chứa các hợp chất như saponin và terpenoid giúp thải độc gan và cải thiện chức năng gan. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng mướp đắng có thể giúp giảm cholesterol LDL và chất béo trung tính, đồng thời tăng nồng độ các enzyme chống oxi hóa trong gan, ngăn ngừa tổn thương gan. Tuy nhiên, cần tránh uống nước ép mướp đắng mà nên nấu chín với chất béo như bơ sữa trâu hoặc dầu ô liu để tối ưu hóa hấp thụ chất dinh dưỡng.
4. Tác dụng và cách chế biến Mướp đắng:
*Tác dụng đối với sức khỏe:
Mướp đắng, được biết đến như khổ qua, là một loại quả giàu vitamin A, giúp phòng chống bệnh sốt xuất huyết, bảo vệ màng tế bào, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, và có tính chất kháng ung thư. Chất glycoside trong mướp đắng cũng có tác dụng giảm đường trong máu, hỗ trợ điều trị đái tháo đường.
*Cách chế biến món ăn:
Mướp đắng là một những loại rau bản địa, rất được người dân ưa chuộng Vì vậy Mướp đắng
Với khổ qua Có nhiều cách chế biến món ăn, ta tham khảo mốt số món ăn được chế biến dưới đây:
- Khổ qua nhồi thịt kho
Một món ngon và bổ dưỡng, khổ qua hòa quyện với thịt băm tạo ra hương vị đặc biệt. Thích hợp ăn kèm cơm, mát gan và lợi mắt.
- Canh khổ qua thịt sườn
Kết hợp vị ngọt của sườn non và vị đắng của khổ qua, món canh này ngon miệng, giải nhiệt và
lợi tiểu.
- Khổ qua xào thịt
Chế biến đơn giản với khổ qua trắng bào mỏng xào với thịt, hương vị ngon và mát gan, giúp cải thiện tiêu hóa.
Món xào khổ qua với trứng và đậu phụ: Cách chế biến đơn giản nhưng ngon miệng và bổ dưỡng. Ngoài ra, mướp đắng cũng được sử dụng để nấu canh, nhồi thịt, hấp, nướng, hoặc chế biến thành nước ép và salad.
Mướp đắng xào thịt bò
5.Lưu ý khi ăn mướp đắng
- Sau khi ăn mướp đắng không nên uống trà ngay để tránh ảnh hưởng đến dạ dày.
- Không kết hợp mướp đắng với các loại hải sản như tôm, cua... vì có thể gây phản ứng khó chịu do tương tác giữa vitamin C trong mướp đắng và asen trong hải sản, đặc biệt là tạo thành thạch tín gây ngộ độc.
- Nếu bạn muốn thường xuyên ăn mướp đắng vì lợi ích cho sức khỏe, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để tránh tương tác với thuốc hoặc vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
- Vì khả năng hạ đường huyết mạnh mẽ, nên hạn chế ăn mướp đắng 2-3 lần một tuần để tránh triệu chứng của lượng đường trong máu thấp, như chóng mặt, ngất xỉu, hoặc buồn nôn.
- Cần chú ý đến các kiêng kỵ: Người tỳ vị hư hàn hoặc bị lạnh không nên ăn mướp đắng vì có thể gây thổ tả, bụng đau.
- Đối với những người đang sử dụng thuốc hạ đường trong máu, việc ăn mướp đắng có thể làm giảm mức đường trong máu xuống thấp hơn mức an toàn, gây hại cho sức khỏe.
- Không nên kết hợp các loại hải sản như tôm, cua… với mướp đắng ăn cùng
Tóm lại, Mướp đắng không chỉ là một nguồn cung cấp vitamin C hàng đầu và có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa cảm cúm và bảo vệ tim mạch hiệu quả, mà còn là lựa chọn lý tưởng cho mùa hè nhờ vào vị đắng đặc trưng giúp kích thích vị giác và hạ nhiệt cơ thể. Nó không chỉ được sử dụng rộng rãi trong chế biến thức ăn mà còn được biết đến với khả năng hỗ trợ điều trị nhiều loại bệnh, trong đó có khả năng hạ mức đường huyết giúp điều trị bệnh tiểu đường type 2. Hiện nay, mướp đắng đang trở thành một phần quan trọng trong danh mục thực phẩm rau xanh ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, nhờ vào vẻ ngoài đặc biệt và các công dụng hữu ích cho sức khỏe của con người. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng mướp đắng cũng có thể gây ra chứng không dung nạp ở một số người, do đó, việc xử lý và tiêu thụ mướp đắng cần được thực hiện cẩn thận để tránh các triệu chứng nhiễm độc có thể xảy ra./.
Mía dò là một loại cây thuộc họ gừng thường mọc hoang phân bố rộng rãi ở nước ta. Mía dò được các bác sĩ Y học Cổ truyền ví như một cây thuốc quý với nhiều lợi ích mang lại cho sức khỏe con người.
Không chỉ được sử dụng để nấu thành món giải khát, Sương sâm là một loại cây thuốc quý, ngoài tác dụng giải nhiệt, giảm cân nó còn được sử dụng để bồi bổ cho sức khỏe bà bầu và thai nhi.
Trong y học cổ truyền từ rất lâu người ta đã biết đến tác dụng điều trị bệnh đa dạng của Ngũ trảo; từ các bệnh nhẹ như cảm lạnh thông thường đến các bệnh nặng hơn hay gặp ở người lớn tuổi như đau xương khớp.
Để kiểm soát bệnh hiệu quả và giảm nguy cơ biến chứng thành viêm gan mạn tính, xơ gan hoặc ung thư gan, việc phát hiện sớm viêm gan B là rất quan trọng. Khi bị mắc phải bệnh truyền nhiễm này.
